Ece Erdoğuş Levi’nin yeni kitabı ‘Şehrazat’ın Son Sözleri’, Kafka Kitap tarafından yayımlandı. Levi, kitapta Şehrazat isimli editör bir bayanın yeni tanıştığı bir adamla yaşadığı bir geceden yola çıkarak bayan cinayetleriyle ilgili öyküler anlatmaya başlıyor. Akabinde da mektuplarla Şehrazat olayların iç yüzünü ve sonrasını anlatıyor.
Ece Erdoğuş Levi’yle kitabını konuştuk.
Kitabın başında Şehrazat isimli bir editör var, ‘Binbir Gece Masalları’nın Şehrazat’ı üzere başlıyor romanınız biraz. O Şehrazat’la günümüz, çağdaş dünya Şehrazat’ı ortasında bir fark var mı sizce?
Evet, bahsettiğiniz benzerlikten yola çıktım, yani kahramanımı kurarken yapıtın aslında bir manada ‘itici gücü’ olan ‘anlatarak hayatta kalma, böylece hem kendini hem de öbür bayanları kurtarma isteğini’ kullandım. Yani farklardan çok özdeki bu benzerliğe odaklandım. İki romanda da Şehrazat, ölüm tehdidi karşısında yaşamak için hem kendisi hem de öbür tüm bayanlar ismine anlatma aksiyonuna girişiyor. Anlatarak hayatta kalıyorlar. Benim kitabımdaki Şehrazat, hem hayatta kalıyor, tehdit kalktığında dahi anlatmaya devam ederek de kendini gerçekleştiriyor.
Kitap, bir roman akışında ilerlese de başka ayrı bayana şiddet, cinayet, cinsel taciz kıssalarıyla ilerleyen, hatta Şehrazat’ın mektuplarıyla da devam ettirilen bir iş. Bu mektuplarda siz ne kadar varsınız? Bu kurguyu yapmak nereden aklınıza geldi?
Her gün yaşananlarla artık içimde öyle çok bayan hikâyesi birikmişti ki bunları anlatan bir roman yazmak istiyordum. Üst bir kurgu yapıp yapmama hususundaysa kararsızdım. Önce ‘Şehrazat’ın Kitabı’nı yazdım, yani hikâyeleri. Lakin hikâyeleri öylece bırakmak içime sinmedi. Öyle kötü şeyler yaşattım ki onlara. Aslında daha kötüsü gerçeğin tam da bu olmasıydı, yani emsal olayların yaşanmış ve yaşanıyor olması. Neden böyle yazmak zorunda kaldığımı anlatmak, onlarla kendimce dertleşmek istedim. Tahminen biraz umut, tahminen biraz takviye, özür dilemek için… Özellikle o bölümlerde Şehrazat’la, tıpkı vakitte kitabın müellifi o olduğu için öyle çok bütünleştim ki kimi söylemek istediklerimi o benim yerime söyledi.
Mektuplar güya istenen adaletin maalesef ilahi olarak tecellisiyle mümkün olduğunu gösteriyor. Burada içten içe adalete, yasaya da isyan var üzere hissettim. Gerçek mu?
Yaşananlara, açık açık geliyorum diyen olayların yaşanmasına isyan aslında. Bunları tüm açıklığıyla gösterme, yansıtma isteği. Çaresizliği görmenin ve bir şey yapamamanın isyanı… Mektuplarda o ilahi adaletin tecellisine atıflar var evet, ‘Temiz Yüzlü’ hikâyesinde bunu özellikle yaptım, o hikâye yazarken içimi çok yaktı çünkü. Aslında romanın tümü bu isyandan, bir muharrir olarak bu isyanı kalemimle lisana getirme isteğimden doğdu.
Kitapta gerçekle kurgunun iç içe olduğunu, hatta araştırma yapmadan yazdığınızı söylediniz. Pekala yer yer bir erkeğin konuşma jargonuyla yazmak sizin için sıkıntı olmadı mı?
Evet, gerçekle kurgu iç içe ve biz o gerçeğin içinde yaşadığımız için araştırmaya gerek kalmaması da bir öteki acı. Şöyle ki kimi hikâyeler tümüyle kurgu, birkaç hikâyede ise beni gerçekten çok etkilemiş olaylardan yola çıktım lakin onları birebir aktarmak üzere bir isteğim ya da telaşım olmadığı için, bende kaldıkları kadarıyla yetinip tekrar kurgulamayı tercih ettim. Bu yüzden de romanıma, “Türkiye’de şiddet ve baskı gören, cinsel tacize uğrayan, yaralanan, öldürülen, sır olan, sesini duyuramayan tüm bayanlar için, onlardan ilhamla..” diye başlayarak bunları yaşayan tüm bayanlara ithaf ettim.
Jargonlar ve diyaloglar konusunda, uzunca bir vakit tiyatro yapmamın faydasını görüyorum bence. Ayrıyeten beynim sürekli kayıt halindedir, daima biriktiririm, gördüğüm yüzü, konuşma şeklini, seçtiği sözleri unutmam. Bu aslında hiç fark etmeden yaptığım bir şey, tabiatım böyle… Sonra metnin bir yerinde ansızın konuşmaya başlar o erkek, bayan ya da çocuk… Hem tanırım hem de tanımam o kişiyi lakin bilirim.
Anlattığınız bir öyküde, 2018 yılında bir bayanı bardan kaçıran adamın haberini bahis alıyorsunuz. Takip ettiğim, mevzuyla ilgili çıkan son haberde hakkında süreç yapılmadığı, hala ortamızda olduğu yazıyordu. Bu haberleri unutturan gündem, bayanı eşya üzere görmek ve alıştırılmak size ne hissettiriyor? Kitabı yazarken haberin akıbetini araştırdınız mı?
Bu olay bugüne dek beni en çok etkileyen olaylardan biridir. Kitaptaki bir hikâyemin ilhamı, yazarken yola çıkışım bahsettiğiniz haberdir. Alışılmış benimki bir hikâye, sonuçta o görüntüden yola çıkarak tümüyle benim kurguladığım bir şey ve değişik yerlere giden bir kurgusu var. O günlerde o olayda bir sonuç alınamadığını, işlerin çok karıştığını haberlerden öğrenmiştim, çok öfkelenmiştim ama sonrasında ne olduğunu bilmiyorum açıkçası. Şayet ki dediğiniz üzere bir sonuç alınamadıysa, o gece her ne yaşandıysa onun kadar vahim bir durum bu.
‘BİR MÜELLİF OLARAK ÜZERİME DÜŞENİ YAPTIĞIMI DÜŞÜNÜYORUM’
Sizce toplumsal farkındalığı yaratmak nereden başlıyor? Bu kitabı bayanı korumakla görevli mercilere de göndermek üzere bir niyetiniz var mı?
Kesinlikle daima bayan diye ayırmak yanlışsız değil, bu sorunlarda hemcinslerine hiçbir hassaslık göstermeyen bayanlar olduğu üzere, çok daha işin içine giren erkekler de var kesinlikle. Dediğiniz üzere kitabı okuyanlar daha hassaslık sahibi beşerler olabilir, ben de öyleydim ancak bu kitabı yazmam o duyarlılığımı bir adım ötesine taşıma isteğimdi. Benim kendimce harekete geçişim fakat böyle olabilirdi. Çünkü bir müellif olarak yapabileceğim en çok şey de bu romanın okurunda yarattığı hisle o hassaslığın bir adım ötesine geçip, ‘Acaba ben nasıl ses verebilirim, kendimce ne yapabilirim?’ sorgulamasına girişmesidir.
Bence toplumsal hassaslık konutta, ailede başlıyor. Okur için bahsettiğim sorgulama da ‘annenin oğlunu yetiştirirken bu hususta ona müthiş bir hassasiyet kazandırması’ olabilir örneğin… Ya da bir öğretmenin öğrencilerine… Herkesin kendince yapabilecekleri kesinlikle var. Ben müellif olarak üzerime düşeni yaptığımı düşünüyorum.
Kitabın birinci sayfalarında öğlen jenerasyonunda her gün bir halde maruz bırakılan evli çiftlerin kaçma, öbür biriyle evli olduğu halde evlenme hallerine ve daha başka bir sürü absürtlüğe şahit oluyoruz. Bu cümlelerin altını çizme nedeniniz farkındalık mıydı?
Bu bahiste kocaman bir latifenin içinde yaşıyor üzereyiz, bayan erkek münasebeti, aile kavramı, çocuk sahibi olmak… Bir yandan müthiş hesaplarla, on kez düşünülüp taşınılırken, bir yandansa akıl almaz formda acayip bir boşvermişlikle, aldırışsızlıkla, neredeyse salt güdülerle yaşanıyor. Şiddet de buna emsal formda yaşanıyor mesela. Bu derin uçurumu, yani o ‘çok olağanmış üzere yaşananların’ gerçekteki karşılığına vurgu yaparak ortaya koymayı, ‘siz ne konuştuğunuzun farkında mısınız?’ demeyi istedim. O hikâyedeki bayan da kendi hikâyesini, kendinden o çok farklı toplumsal yapıdan çiftin yaşadıkları üzerinden sorguluyor. Benzerlikleri de yok değil, hatta kendini eksik görüyor. Bu da trajikomik bir sonuç doğuruyor alışılmış.
Okuyanlardan size gelen tenkitler nasıl? Siz yazarkenki hislerinize benzeri şeyler mi düşünmüşler? Size gelen yorumlar ortasında hiç böyle düşünmemiştim dedirten var mı?
Çok etkilendiğini, birçok duyguyu bir ortada yaşadığını, üzüldüğünü, öfkelendiğini söylüyor okuyanlar. Tüm bu söylenenlerin ışığında güçlü bir his uyandırdığımı görüyorum okurda… Şehrazat da, ben de bu içimizde biriken o çok acı görüntülerin, okuduğumuz haberlerin tahminen de artık sessiz bayanlarına ses olmak istemiştik, bunu da en çok kalemimizle yapabilirdik, başarabilirsek ne keyifli…