Çağdaş sanatta amaçlanmamış form: Erol Eskici

Eskici nin pratiği çoğunlukla fotoğraf çizim ve objelere odaklanır İnsan üretimi Yenibosna Türbanlı Escort yapılar süreçler ve kurumlarla doğal yapılar ortasındaki sembolizmi ilgileri ve analojileri araştırır Jeoloji mimari ve tabiat tarihi üzere disiplinlerin ögeleri ortasında bağlantı kurar ve onları çatıştırır Makul kavramlara tekniklere ya Yenibosna Eve gelen escort da mesleklere bir mühlet odaklanarak çeşitli seriler üretir

Esasında ben Erol Eskici nin genel tutumu üzerinden öteki bir şey anlatmak istiyorum Eskici nin sanat entropisi ve durduğu nokta bana Kürt Yenibosna Gecelik Escort sanatı için uygun bir data sunmaktadır O yüzden yalnızca bu stant özelinde değil genel olarak birkaç noktaya yine temas etmem gerekecektir Amaçlanmamış Anıtlar politik bir bilinçaltı göndergesine tabidir Kamusal alanda yeni yapılan resmi bir anıtın hiçliğine ithafen ortaya serimlenir Bu hiçlik antagonist bir terslik olarak sanatçı tarafından politik bir teoriyle tasarlanıp ortaya konulduğu ideolojik bir pratiktir Fakat sembolik form anıt her ne olursa olsun estetik olanın çağdaş rejimine epistemik manada dâhil olmalıdır Örneğin bugün Amerika’nın farklı değerli lokasyonlarında bulunan Tony Smith’in heykelleri birer amaçlanmamış anıta dönüşmüş vaziyettedir ya da Avusturyalı sanatçı Thomas Hirschhorn’un çalışmaları yahut kamusal alandaki geçici anıtları Spinoza 1999 Amsterdam Deleuze 2000 Avignon Bataille 2002 Kassel Gramsci 2013 New York City bunun en âlâ örneklerindendir Hirschhorn bununla hem fikirleri dağıtmak hem mevcut faaliyeti özgürleştirmek hem de yeni bir güç saçmak ister ve projelerinin birçoklarında da marjinal trampa ve rastlantısal mübadelenin mahallî biçimleriyle oynar Buradaki temel konu sanatkarın bu tercihi muhakkak bir siyasal yapıyla hareket etmesiyle ilgilidir Sanatçı kamusal alana müdahale ettiği vakit iki şeyle sınanır Ya mevcut mülki yönetimden ve mahallî idareden gerekli resmi müsaadelerini alarak prosedüre uygun bir iş stantlar ya da bunların siyasetlerini ve maddelerini aşan sonunu ihlal eden ve tüm resmi prosedürleri dışarda bırakan eleştirel hatta sansasyonel bir işi ortaya koyar Bataille’ın o meşhur telaffuzuyla tabir edersek Sınır ihlali tabuyu reddetmez onu aşar ve tamamlar

Bana nazaran kamusal alandaki çağdaş sanat eserler konumlanmaları itibariyle süreksiz bir statüye sahip olmak zorundadır Amaçladığı aksiyonun kanısını tartışmaya açtıktan sonra ortadan kaybolması ve hatta hem eser hem de sanatkarın şahsen kendisi mevcut tartışmanın önüne geçmemesi ismine da anonimleşmesi gerekir Halbuki kalıcı eserler ya bir ideolojinin temsiliyetini sembolize ederler ya da yalnızca panoramik bir patetik görüngüyle hudutlu kalırlar Bourdieu nun altını çizdiği üzere Gerçekte zevklerimiz bizi yargılarımız örneğin siyasal yargılarımızdan daha çok lisana getirmekte ve bize daha çok ihanet etmektedir 1 Bir yerin kurtuluşunu yahut zaferini simgeleyen rastgele bir ideolojik anıt öbür bir yerin de mağlubiyetini diyalektik olarak tanımlar Daha açık söylersek bir ülkenin zaferi diğer bir ülkenin mağlubiyetidir ki bu da sanatkarın değil siyasetçinin narasıdır Zira sanatçı bu hafızayla gurur duymaz Toplumsal hafızayı canlı tutmayı amaçlayan öbür politik anıtlar ise ideolojik bir doxa ya teslim olurlar Münasebetiyle sanatçı kamusal alana müdahale ederken tabulaşan toplumsal bir tartışmayı beraberinde getirmelidir

Toplum her bir bireyin kendisini diğerinden maddi ve manevi olarak içsel ve pragmatik endişelerle koruma eden ve koruma ederken de biricik çıkarlarını gözeten yığınlardan oluşur Toplum tabiatı gereği muhafazakârlığı savunan ve geleneği kutsayandır Bu da tıpkı vakitte tahakküme boyun eğmenin yolunu açar Tam da bu bağlamda Rancière in sıklıkla kullandığım şu harikulade tespitine yeniden yer vermek istiyorum Halk tahakküm altında olduğu için cahildir bilgisiz olduğu için tahakküm altındadır Hasebiyle sanatçı topluma karşın somut objeye dair soyut söylemi yürürlüğe koyandır Sanat bu soyut telaffuzun metafiziğini maddi bir gerçekliğin objektif formu olan sanat yapıtı temelinde gerçekleştirir Bir sanatçı rastgele bir bireyin kapısını çalıp cinsel organını gösterdiği takdirde bu durum her şartta bir cürümdür Fakat tıpkı sanatçı birebir şahsa cinsel organının fotoğrafını tuval verirse o kişi o resmi duvarına dahi asabilir ve bu durum soyut olanın ahlaki ve yasal istikametini bertaraf eder ve sanatın maddi somut gerçekliğini pentür üzerinden gerçekleştirir İşte sanat tam da Althusserci manada soyut olanı artık somutun bir modülü haline getirir ya da tam bilakis somut olan teşhir kabahatini soyut bir sanat telaffuzunun rejimine dâhil eder Sanatçı toplumun bu bağlamda başını karıştıran ön kabullerin tartışılmasına ön ayak olan ve zihinsel dönüşümünü sağlayan kişidir Toplumun ise bu türlü bir kabiliyeti ve mahareti hiç yoktur Tam da bu bağlamda Eskici nin Amaçlanmamış Anıtlar yapıtları hiçbir göndergesi aleni olmayan alegorik işlerdir Kendi geometrik şematiğini beraberinde taşıyan ve yeni telaffuzun çok ilerisinde konumlanan gelecek vakit kipliğini işaret eder Eskici nin estetik edimi aleni bir ideolojik formu barındırmaz Objenin ideasını aşkın bir politik söyleme kurban etmez Fakat kendi politikliğini aşkınlaştırır Benim ısrarla vurgulamak istediğim şey tam da budur Althusserci bir okumayla şöyle denilebilir gerçek bir sanat objesinin her türlü bilme sürecinin ön varsayımını ideolojik olandan kopararak gerçek sanat objesini fikrin dışında kalan alanda tabiatıyla tezahür eden alegorisini saptamak gerekir Bu alegorik saptama her vakit ideolojik olana dönüşmeyi meyleder Öbür bir deyişle bir bayrağın gerçek objesi onun kumaş dokusudur Alegorisi ise siyasi ve ideolojik telaffuzuna dönüşen sembolik tarafıdır Bu da fikrin içinde yeni bir maddi gerçeklik formu olarak cereyan etmesine sebep olur Yani niyet gerçek objenin dışında öteki bir maddi alegorik gerçekliğin üzerinde çalışır Lakin bu katiyetle niyet için evvelce belirlenmiş datalı bir ideolojiye dayalı ampirik bilgidir Temel olan bu alegorik gerçekliğin her halükarda ideolojik gerçekliğin hududunu aşması gerektiğidir

Dolayısıyla Eskici nin üretimleri bütün bunların doğrultusunda onu eşitlikçi bir noktaya taşımakta ve aşkınlaştırmaktadır Kürt kimliğine ait açık seçik pornografik bir telosun olmayışı onu kolonyal telaffuzun kısırlığından sıyırıyor Kolonyal neokolonyal postkolonyal dekolonyal bütün bu nosyonların terminolojisi estetik temelinde ve sanatın üretim objesinde ne bir teori ne bir poiesis ne de bir niyet barındırır Yalnızca ampirist bir ideolojinin patetik bir tezahürüdür Kolonyal olgu tahakkümün uyguladığı ampirist bir ideolojidir

Fanon’un telaffuzları Sokratik olarak hiçbir rejime dâhil değildir Kaldı ki Hal Foster’ın kendisi de bu durumu benzeri bir halde fakat öteki bir açıdan ele alır Postyapısalcılık çoğunlukla Fanoncu tanınma talebine karşılık veremez ve ötekini bir dışarı Batı rasyonalitesinden ideolojik bir kaçış olarak yansıtır 2 Zira kolonyalizm bana nazaran özünde teorik değil teknik bir pratiktir Tıpkı Deleuze ün Minör Dil Machiavelli’in Prens ve Yapısalcı Marksizmin teorik pratik teorileri üzere teorinin pratiği öncellediği mecburî bir hareketliliktir Yani kendi delili beraberinde taşıyan bir pratik uygulamadır Hasebiyle ötekinin daima tıpkı ve ayan beyan ortada olan bir tahakküm rejimini işaret ettiği ve bu işareti de her kezinde dayanılmaz bir alametifarika üzere teorize ettiği spekülatif bir durum değildir Bilakis kendi aksiyoner ispatını beraberinde taşıdığı şimdiki vakte ilişkin bir varsayımdır ve bu varsayımın lisan ve aksiyon yapısına müdahil olamayan tahakkümün dışsal kaldığı erişemediği hükmedemediği ve gücünün eremediği vakit ve alan aralığında uygulamaya konulan zarurî bir uyuşmaz pratiktir Mesela Kürt’ün 78’den bu yana ki vuku bulan teorik pratik uyuşmazlığı onun birebir vakitte eşitliğidir Ötekinin iktidar ile karşılıklı olarak çatıştığı politik bir diyalektik sanat için dayanılmaz bir deha değil tersine yalnızca estetik rejiminde ötekinin patetikliğine ilişkindir Zira sanat göstereni evvelce anlamlandırılmış bir tertibi ifşa ederek politik olmaz İktidar Althusser’in dediği üzere en nihayetinde bir öz değil bir ilgi biçimi ise ve bu bağ biçiminin ötekiler üzerindeki olağanüstü ortada ve açık olan ceberut tarafını anlatmaksa pekala bu estetik edim için ne kadar yaratıcı bir formülasyona denk gelir Ya da dışarıda sağanak bir yağmurun yağdığını ve bundan ötürü da dışarıya çıkınca sırılsıklam olacağının araçsallaşmış ampirist ön bilgisi bize estetik adına ne sunuyor ki Ancak şu da bir gerçek ki bu durum özellikle Fanongil entelijansiyanın vazgeçmediği pozitivist bir olgudur Temelinde Fanon ile uzlaşabileceğimiz tahminen de yegâne nokta ötekinin sömürgeci ile doğru mesafesini her vakit muhafaza zorunluluğudur Esasen bunu daha evvel 1930’lu yıllarda hem Gerçeküstücüler hem de kendisi de bir Yahudi olan Lévi Strauss ‘Yaban Düşünce’ kitabında ele aldı ve çok sonrasında tekrar Lévi Strauss 1955 yılında yayımlanan ‘Hüzünlü Dönenceler’ isimli fevkalade yapıtında bu kere ötekiden belirli bir uzaklıkta durmak şarttır savıyla bu olguyu yine yapılandırdı

Daha evvel de tekraren söylediğim üzere hangi pozisyon ve şart içinde olursa olsun hiç fark etmez bir Kürt ün vücudu ile bir Türk ün vücudu bir ortaya geldiği an yani uzaklığın ortadan kalktığı an vakit ve yer duyum ve algı noktasında kolonyal edim kaçınılmaz olarak devreye girer ve Kürt ün bundan teknik olarak kurtulabilmesi için kelam gelimi şayet konu sanat ise bu durumun kolonyal olguyu daima hale getiren angaje şeylerle değil tersine ve lakin estetik rejiminin ve sanat ediminin kozmik telaffuz gücüyle gerçekleşebilir Bu güç öteki ile hakim olanın ortasında üçüncü bir fenomen olarak yer edinir ve Hegelci köle efendi diyalektik kültünü dışsal bir formda konumlandırarak bertaraf eder Son kertede tahakkümün ideolojik manipülasyonunu ötekinin telaffuz biçimi belirler Yani Eskici bugün kendi Kürt kimliğine ait en marjinal ve radikal işleri Ankara’nın orta yerinde Cern Çağdaş Müzesi’nde sergilese bile teknik olarak kolonyal edimden kurtulamaz mümkün değil Zira mekân yer hâkim kültür onun telaffuzunu anında manipüle eder ve ehlileştirir Lakin Londra’daki Tate Çağdaş Müzesi’nde sergilerse Tate Çağdaş yer temelinde diyalektiğin rastgele bir tarafı olmayan bağımsız üçüncü bir fenomen olarak devreye girer ve Eskici’yi o patetik diyalektikten çıkararak işte o vakit eşitlikçi bir noktaya çeker Bu örnekler çoğaltılır öbür disiplinlerden de verilebilir Hatta örneği herkesin yeterli bildiği kolay bir lisan önermesinin üzerinden de öne sürebiliriz En kolay ve yalın cümlelerle açıklarsak Türk tabiatı gereği hiçbir vakit Kürtçeyi bilmeyecek ve konuşmayacaktır Kürt ise tam aksine Türkçeyi bilmek ve konuşmak zorundadır Postkolonyal edim şuanda benim bu cümleyi yazmamla bile kendini yeniliyor Şuan bile Tekrar birebir şeyi tekrar edeceğim bu örneğin hiç kuşkusuz çok marjinal ve çok soyut geleceğini biliyorum fakat bir Türk ve bir Kürt karşılıklı öbür bir lisan konuşurlarsa mesela diyalog ve bağlantı lisanı olarak Fransızcayı konuşurlarsa işte o an o an ki pratik varsayım Fransızca üçüncü bir fenomen olarak devreye girerek eşitliği sağlar ve mevcut diyalektiği ilga eder Konu burada Fransızca değil üçüncü bir fenomenin dahlidir ve benim tanımlamama nazaran özellikle sanat üçüncü özerk bir fenomendir Yoksa bugün Fransızca konuşan bir Cezayirlinin durumu da Kürt tün durumundan farklı değildir Münasebetiyle bu sıkıntı özü gereği teorik değil teknik bir sorundur Yani bütün konuşma Kürt ün kendi lehine bile olsa ve bu konuşmanın sonuncunda bir grup haklar kazanılsa bile en nihayetinde irtibat Türkçe olduğu için teknik pratik olarak kolonyal hareketlilik devam edecektir

Bu noktadaki bu durumun doğruluğunun ve yanlışlığının öteki adına ne politik ne de kültürel tarafını katiyen tartışmıyorum hatta ve hatta günün sonunda neden beşerler kolonyal terminolojiye dair yazıyor çiziyor ve konuşuyor da demiyorum yalnızca bu şeyin maddi tözünün tekniğine dikkat çekiyorum Ve var sayıldığı sav edilen bu yanılsamalı teorinin Afrika Latin Amerika ve Ortadoğu sanatı için de epistemik olarak yeni bir yaratımı neredeyse ortaya koyamadığı üzere teknik pratiği yapısöküme uğratacağı yerde ötekiyi daha da bir ötekileştirdiğini söylüyorum Tam da bu bağlamda yeri gelmişken şu çarpıcı tespiti de yapmak istiyorum bütün Kürt entelektüellerinin çabucak hemen neredeyse tamamının en az bir ya Kürtçe ya da Türkçe şiir kitabının olması mutlaka bir tesadüf değildir bu durumun yalnızca şiir ve edebiyat ile hudutlu olmadığı açıktır Bana nazaran edebiyatın yanı sıra buradaki şiirsellik dehşetli bir Platoncu doxa nın kolonyalist teoriyle birleşiminin bir tezahürüdür Dolayısıyla da ben bir Kürt olarak en azından kendi hesabıma hâkim lisanı içselleştirme yahut bir üretim objesi olarak serimleme yerine en fazla bir tabirin cansız medyumu olarak kullanabilirim

O halde bir Kürt sanatçı sanat temelinde İstanbul Tahran Bağdat Şam üzere kentlerin yerlerin da anlatacağı şeyin teknik pratik olarak onun kendi eşitliğini sağlayacak yegâne çıkışın o yerlerin içini ve dışını teorik ve estetik pratik olarak aşacak hududunu ihlal edecek çok güçlü ve nitelikli çağdaş işlerin sanatın üniversal ölçülerinde üretilmesiyle sağlanabilir Zira tam bilakis ideolojik telaffuzlar bu kentteki yerlerin galeri müze fuar alanları duvarlarını aşamaz yer diyalektiğin iktidarın bir tarafını en nihayetinde örtük de olsa temsil ettiği için özü gereği bir ön data olarak o ideolojik telaffuzlara hem önleyici manada aşinadır hem de Foucaultcu manada metodolojik olarak bilgi sahibidir Münasebetiyle yerin ideolojik habitatını ya da duvarını aşmanın yolu sanatkarın ontolojik kimliğine ve estetik bilgi ve pratiğine dayanan ve hiçbir ideolojik ispata gereksinim duymayan orijinal telaffuz alanlarından geçer ve bu telaffuz alanları bu yerlerin yani diyalektiğin ummadığı bilmediği ve yabancısı olduğu alanlar olmak zorundadır Sanat son kertede bu diyalektiğin iktidar öteki dışında gelişen ve ideolojiyi aşan bir fikrin alegorik tezahürüdür

Bence bugün Erol Eskici tam da bunu Sanatorium da gerçekleştiriyor Yerin estetik argümanına denk üretimlerde bulunarak bu sayede kendi Kürt varlığını yerin habitusuyla eşitlikçi bir düzleme getiriyor Yerin tabiatını oluşturan estetik üzerinden hem yerin politik ve ideolojik kimliğiyle kendi kimliğini eşitliyor hem de politik ve ideolojik bir iç ayrıştırmayı da sağlıyor Eşitliğin sağlandığı yerde farklılık gerçek manada konsensüse dâhil olur yoksa öteki türlü herkes oligarşik sistemin zati birer tebaasıdır Son olarak şunu çok rahatlıkla söyleyebilirim ki Erol Eskici yi o galerinin içinde ve dışında bir Kürt sanatçı olarak her vakit eşitlikçi bir düzleme çekecek olan olgu Frantz Fanon değil Marcel Duchamp tır

Dipnotlar

*https www sanatorium com tr tr artist works erol eskici 9

1 Toplum Bilim Problemleri Pierre Bourdieu s 142 Çev Işık Ergüden Kesit Yayınları

2 Gerçeğin Geri Dönüşü Yüzyılın Sonunda Avangard Hal Foster s 266 Çev Esin Hoşsucu Detay Yayınları