100 ışık yılı mesafede yeni gezegen keşfedildi: ‘Yaşama elverişli’ bölgede

NASA nın Kaliforniya da bulunan Jet İtiş Laboratuvarı nda JPL astronom olarak misyonunu sürdüren Emily Gilbert Space com a verdiği demeçte Önce ona bakmaya başladık ve Bu gerçek mi diye sorduk dedi Gilbert ve meslektaşları araştırma sonuçlarını Amerikan Astronomi Derneği nin bu hafta Seattle kentinde ve sanal olarak düzenlenen 241 inci toplantısında paylaştı

TESS her keresinde bir ay boyunca yıldızları izleyerek yıldız ile teleskop ortasından geçiş yapan bir gezegene işaret edebilecek parlaklıktaki küçük düşüşleri arayarak gezegenleri tespit ediyor Gökbilimciler parlaklıktaki bu azalmalardan yola çıkarak gezegenin boyutlarını kestirim edebilir ve yörüngesini izleyebilir

Gilbert ve meslektaşları 2020 yılında Dünya ya yaklaşık 100 ışık yılı arada bulunan TOI 700 isimli küçük bir yıldızın yörüngesinde dönen üç gezegen keşfedildiğini duyurdu Konut sahibi yıldız kırmızı bir cüce olsa da benzerlerinin büyük kısmının bilakis TOI 700 yakınlardaki bir gezegende ömrü küle çevirebilecek rastgele bir ani aktivite darbesinden uzakta nispeten sessiz bir gök cismi Gilbert TESS ten sağladığımız iki yıllık data kümesinde rastgele bir optik parlama delili görmedik diyor

TESS in birinci evrede TOI 700 sisteminde keşfettiği üç gezegenin ikisi Dünya ya ziyadesiyle benzeri biçimde yıldıza çok yakın bir yörüngede dönüyor buna rağmen bilhassa de TOI 700 d ismiyle bilinen üçüncü gezegen umut vaat ediyor Bilim insanları bu gezegenin Dünya ya kıyasla yaklaşık yüzde 20 daha büyük olduğunu her 37 Dünya gününde bir yıldızın yörüngesindeki cinsini tamamladığını ve bu durumun onu bilim insanlarının yaşama elverişli bölge diye isimlendirdiği sıcaklıkların yüzeyde sıvı suyun bulunmasına imkân tanıdığı bir yere konumlandırdığını keşfettiler

Bilim insanları sadece bu üç gezegenle sistemi bizden 39 5 ışık yılı aralıkta yer alan ve yedi adet Dünya boyutlarında gezegene konut sahipliği yapan bir sistem olan TRAPPIST 1 ile karşılaştırıyorlardı Gilbert Bu hiç elbet değişik bir karşılaştırma diyor Bununla birlikte TRAPPIST 1 in daha faal ve sönük bir yıldız olduğu hesaba katıldığında TOI 700 sisteminin işlemeye devam etmesinin daha kolay olacağını vurguluyor

Gilbert ve meslektaşları artık TOI 700 d nin üçüncü ve ilgi cazibeli bir kardeşe sahip olduğunu belirtiyorlar TOI 700 e diye isimlendirilen bu gezegen gökbilimcilerin alışılmış haliyle yaşama elverişli bölge ismini verdikleri bölgede değil öte yandan bu tarif bir değişim sürecinde Bilhassa de gökbilimciler Venüs ve Mars ın büyük ihtimalle her ikisinin de geçmişte yüzeylerinde su barındırdığını fark ettikten sonra bazıları TOI 700 e nin de içinde bulunduğu bir iyimser yaşanabilir bölge önerdiler

YAŞAMA ELVERİŞLİ BÖLGE İÇİNDE

Gilbert ve meslektaşları TOI 700 e nin kütlesinin Dünya nınkinin yaklaşık yüzde 95 i kadar olduğunu iddia ediyor bundan dolayı muhtemelen kayalık ve her 28 Dünya gününde bir yörüngesini tamamlıyor bu durum onu TOI 700 c ile d ortasına yerleştiriyor Yeni keşfedilen gezegen de büyük ihtimalle kütleçekim kilidiyle bağlı olduğundan yıldızına sürekli birebir yüzünü gösteriyor

Gilbert Şu anda yalnızca TESS datalarından öğrendiğimiz şeylerin büyük kısmı bundan ibaret lakin onu daha fazla karakterize etmek gayesini güden ve devam etmekte olan öbür araştırmalarımız da mevcut diyor Henüz bir sonuca ulaşamamış olsak da heyecan verici bilgiler geliyor

Gilbert TESS in bir haftadan biraz daha uzun bir müddet içinde bakışlarını tekrar TOI 700 e yönelteceğini ve önümüzdeki yıl içinde yaklaşık dokuz ay bilgi akışı sağlanacağını belirtiyor Ve öteki araştırmacılar da dayanak veriyorlar Gilbert ve takımı şu anda yıldız sistemini Şili de bulunan Çok Büyük Teleskop Kayalık Ötegezegenler için Kademe Spektrografı ve Dünya gibisi ötegezegenleri tanımlaması için tasarlanmış olan Kararlı Spektroskopik Gözlem ESPRESSO araçlarını kullanarak gözlemliyor Araştırmacılar ESPRESSO nun gerçekleştirdiği müşahedelerin sistemde bulunan dört gezegenin de kütlelerini belirlemelerine imkân tanımasını umuyor ve bir ortak araştırma kümesi bu gezegenlere dair iklim modellerini açığa çıkarabilecek bilgiler olan yıldızın ultraviyole salımlarını varsayım etmek hedefiyle Hubble Uzay Teleskobu nu kullanıyor

Gilbert ın aktardığı kadarıyla James Webb Uzay Teleskobu gezegen dışı bir atmosferin bileşenlerini koklayabildiğini çoktandır kanıtlamış olsa da bu araç yıldızın küçük boyutu göz önüne alınarak ve pratik olmak ismine her biri atmosferik bir tahlilin çok uzun süreceği kadar küçük olan TOI 700 d ya da e de kullanılmayacak Bununla birlikte en büyük gezegen olan TOI 700 b yi inceleyebileceğini kelamlarına ekliyor

Gilbert yeni bulgunun TESS in genişletilen misyonunun bedelini gözler önüne serdiğini tabir ediyor Başlangıçta uzay aracının iki yıl çalışması planlanmıştı ek vazife devrine Eylül 2022 de başladı ve faaliyetleri Ekim 2024 e dek sürecek TOI 700 TESS in güney gökyüzünü incelerken kesintisiz biçimde baktığı kozmos bölgesinde bulunuyor Sonuç itibariyle Gilbert ve meslektaşlarının topladıkları sinyallerin gerçek olduğunu teyit etmek için TOI 700 e nin yaptığı geçişlere dair 14 farklı müşahedesi bir ortaya getirmesi gerekti

Maryland Üniversitesi ne bağlı College Park ta doktora adayı olan Ben Hord Şayet yıldız biraz daha yakın ya da gezegen biraz daha büyük olsaydı TESS in birinci yıl içerisinde topladığı bilgilerden TOI 700 e yi saptayabilirdik diyor Birebir vakitte NASA nın Maryland de bulunan Goddard Uzay Uçuş Merkezi nde yüksek lisans araştırmacısı olan Hord verdiği demeçte Öte yandan sinyal öylesine zayıftı ki onu belirleyebilmek için fazladan geçiş müşahedelerine gereksinim duyduk

Yazının yepyenisi Space sitesinden alınmıştır Çeviren Tarkan Tufan