Selahattin Demirtaş
Aslında Kürt Sıkıntısının ne olduğu şimdiye kadar herkes tarafından kesin ve net olarak Side travesti bilinmeliydi Zira bu sorun ülkemizin çok uzun yıllardır çözülemeyen en temel problemlerinin başında geliyor Lakin üzülerek görüyorum ki sorunun ne olduğu konusunda bir netlik görünmüyor Bazıları de Kürt Meselesini yeni Şirinevler travesti yeni duyuyorlar hatta bu türlü bir sorun olmadığını söylüyorlar
Çok kısa bir tarif yapmak gerekirse Osmanlı Devleti’nin son devirlerinde başlayıp Cumhuriyet in birinci yıllarında derinleşen yüz yıl içinde dallanıp budaklanarak Şişli travesti yaygın ve esaslı hale gelen Kürtlerin yaşadığı meselelere Kürt Sorunu denir Yani sorun Kürtler değil Kürtlere yaşatılanlar ve bundan meydana gelenler bütünüdür
Bu kısa tariften sonra belirtmem gerekir ki Kürt Taksim travesti Sorunu çok boyutlu çok kıymetli bir mevzu Değil bir yazıyla birçok kitapla bile bu sorunun tarihçesini anlatmak hiç de kolay değil Sorunun toplumsal siyasal ekonomik pek çok tarafı var Münasebetiyle Tuzla travesti bu yazıda başlıktaki soruyu tüm taraflarıyla tam olarak yanıtlamam olanaksız Kürt Sorunu genel sınırlarıyla bilinen bir meseledir Yeniden de Türkiye de pek çok kişi AKP nin ürettiği algılar nedeniyle sorunun gerçeklerini tam olarak bilemiyor Üstelik yeniden AKP nin ürettiği algılar yüzünden sorunun çözüldüğünü sanan da değerli bir kesim var
Yani daha evvel yoktur denilen Kürt Sorunu için bugün de çözüldü deniliyor Birincisi yanlışsız değildi ikincisi de değil
KÜRT SIKINTINIZ VAR MI
Çözüldü zannedilen Kürt Problemini tam olarak bilmeyenler için birkaç soru soracağım
Yalnız bir ricam var Lütfen elinizi vicdanınıza koyup olabildiğince dürüstçe yanıtlayın soruları
Sonuçta Türkiye nin uzun yıllardır can alan can yakan en değerli meselesini konuşacağız Sahiden anlamak ve öğrenmek için bütün ön yargılarınızı bir kenara bırakın ve gelin dostça kardeşçe bir sohbete başlayalım Tahminen yalnızca Kürtlerin değil sizin de bir Kürt Meseleniz vardır ve sorun hepimizin ortak problemidir
Sizi kronolojik tarihî bilgi bombardımanına tutmayacağım Günlük hayattan örneklere yük vermeye çalışacağım
İLK SORU
- I love you
- Ich liebe dich
- Je vous aime
- Ez ji te hez dikim
Sizce üstteki cümlelerin hangisi dünya genelinde nüfusları yaklaşık 50 milyonu Türkiye deki nüfusları 20 milyonu bulan bin yıllık kardeşimiz dediğiniz Kürtlerin lisanı olan Kürtçe bir sözdür
Hangisi olduğunu varsayım edebildiniz mi Edebildiyseniz tek sözünü anlayabildiniz mi Hayır mı O vakit sizin de Kürt Sıkıntınız var demektir
İngilizce Almanca ya da Fransızca anlayabiliyor yahut konuşabiliyorken bin yıllık kardeşiz dediğiniz yirmi milyon yurttaşınızın lisanından tek söz bile anlamıyorsanız işte bu sizin Kürt Meselenizdir
BİR ÖBÜR SORU
- Bulgaristan daki soydaşlarımız
- Azerbaycan daki soydaşlarımız
- Kıbrıs taki soydaşlarımız
- Almanya daki soydaşlarımız
Sizce üstte soydaşlarımız denilerek kastedilenler kimlerdir
Bu sefer bildiniz Evet Türkler
Şimdi Anayasanın 66 unsuruna bakalım Şöyle yazıyor Türk Devletine vatandaşlık bağıyla bağlı olan herkes Türk tür
Oysa sizin Türkler diye yanıtladığınız sorudakilerden hiçbiri Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı değil Pekala o halde Anayasa da Türklük kavramı vatandaşlık bağı olarak tanımlanmışken neden Türkiye dışındaki Türklerle soy bağı kurulup onlara soydaş deniliyor Bir mantık kusuru yok mu
Aslında yok zira Türklük gerçekte bir üst kimlik değil bir etnik kimliktir Kadim bir ulusu tanımlar Şayet o denli olmasaydı Irak taki Kürtler neden soydaşımız olmuyor da Bulgaristan daki Türkler soydaşımız oluyor Zira Bulgaristan daki Türkler etnik olarak Türk Münasebetiyle soydaş sayılıyorlar
Onlar soydaş da Suriye deki Kürtler Irak taki Kürtler İran daki Kürtler dünyanın dört bir yanındaki Kürtler neden soydaş değiller
Bunda bir mantık yanılgısı yok mu Yeniden bildiniz yok
Çünkü onlar Türk değiller İşte Anayasa nın 66 unsurundaki mantık yanlışı da burada açığa çıkıyor Diyelim ki Suriye de yaşayan bir Kürt Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığına geçsin Yasa gereği anında Türk sayılıyor Pekala gerçekte o kişi Türk mü oluyor
Türklük kavramı Kürtleri de kapsayan bir kavram değildir Teorik olarak Türklüğü üst bir kimlik olarak savunanlar bile pratikte Türklüğü etnik bir kimlik başka bir milletin kimliği olarak görüyorlar Esasen tam da bu nedenle Türkiye dışındaki Türklere soydaş olarak bakıyorlar Doğrusu da budur zati
Bakın örneğin farklı lisanları olan farklı etnik kimlikteki toplulukları tanımlamak için Türkiyeli kavramı kullanılsa ve bunun bir üst kimlik olduğu tez edilse bu üzerinde tartışılabilir bir bakış açısı olabilir
Bir örnekle anlatmaya çalışayım İçinde domates patlıcan biber ve et olan bir yemeğe Domates Yemeği denilemez Yemeğin ögelerinden biri yemekte en çok ölçüde olsa bile yemeğe ismini veremez Kelamını ettiğim yemeğin ismi Domates Yemeği Patlıcan Yemeği ya da Biber Yemeği olamaz Güveç olabilir Yani yemeği oluşturan ögelerden birinin ismiyle değil kapsayıcı öbür bir isimle
Dolayısıyla Türk Kürt ü kapsamaz Türkler kadim bir millettir ve tarihleri binlerce yıl öncesine Orta Asya steplerine kadar uzanır
Kürtler Türk değildir ve olmaları da imkansızdır Bir Kürt e Türk demek yahut onu Türkleştirmeye çalışmak Kürt sıkıntısıdır Zira Kürtler de tarihleri binlerce yıl öncesine Mezopotamya ya bugünkü Kürdistan coğrafyasına dayanan kadim bir millettir
Zaten lisanları de farklı lisan ailelerindendir Kürtçe Hint Avrupa lisan kümesinden Türkçe ise Ural Altay lisan grubundandır Yalnızca bu bile çok değerli bir belirleyicidir
Kürtçe diye bir lisan yok Hepimiz Türküz herkesin de anadili Türkçedir derseniz evet sizin bir Kürt Sıkıntınız var demektir
BİR ÖRNEKLE EMPATİ YAPALIM
Diyelim ki Sakarya nın ya da Yozgat ın bir köyünde kasabasında yahut merkezinde oturuyorsunuz Küçük kızınız Ayşe okul çağına geldi ve ilkokula yazdırdınız Okulun birinci günü minik Ayşe nin elinden tutup okula gidiyorsunuz Yolda Ayşe yi tembihlemeye çalışırken bir yandan da korkuyorsunuz ya başarılı olamazsa diye Tekrar de uyarıyorsunuz minik yavrunuzu Bak kızım diyorsunuz Okulda sakın Türkçe konuşma Türk olduğumuzu da söyleme tamam mı
Ayşeciğin de ödü kopuyor zira Türkçe dışında bir lisan bilmiyor ki O haldeyken sınıfa giriyor ve güler yüzüyle öğretmen sınıfa giriyor Ayşe nin de yüreği kabarıyor Ağladı ağlayacak Sınıftaki Ayşe konuttaki sokaktaki Ayşe değil Kendisi değil Etrafına bakıyor neredeyse bütün sınıf onun üzere endişe içinde Zira öğretmen Kürtçe konuşuyor ve çocukların çat pat anlayabileceği kadarıyla şöyle diyor Belê zarokên rinde îro pê axaftina Tirkî qedexe ye Em hemu Kurd in û zimanê me Kurdî ye Evet hoş çocuklar bugünden sonra Türkçe konuşmak yasak Hepimiz Kürdüz ve lisanımız de Kürtçedir
Böyle bir şeyle karşılaşan anne ya da baba olsanız ne hissedersiniz Ayşe nin yerinde olsanız ne hissedersiniz Olağandır diyorsanız sizin Kürt Meseleniz var Kusura bakmayın
Böyle bir örneğin çok eskilerde kaldığını mı düşünüyorsunuz Tekrar bilemediniz ve tekrar kusura bakmayın
TÜRKİYE DE KÜRTÇE EĞİTİM VERİLMİYOR
Türkiye de Kürtçe eğitim verildiğini düşünenler yanılıyor Yalnızca haftada iki saat Kürtçe seçmeli ders var ve o derslerin seçilmemesi için de çabucak her şey yapılıyor
Bakın geçtiğimiz haftalardaki atama devrinde Kurmanci lehçesine iki ve Zazaki lehçesine de bir öğretmen kontenjanı açıklandı
Ayşe yalnızca haftada iki saat o da seçmeli Türkçe tahsili dersi alsaydı anne ve babası ne hissederdi Kâfi sayıda Türkçe öğretmeni atanmasaydı ve Türkçeyi seçtikleri halde haftadaki o iki dersi de göremeseydi
Üzülmez öfkelenmez miydiniz Üstelik de bunlar Ayşe nin anavatanında yapılıyor olsaydı ne düşünürdünüz Zira Kürtlere birebiri anavatanlarında yapılıyor
Kürt çocukları yaklaşık yüz yıldır kendi anadillerinde eğitim alamaz haldeler Milyonlarca Kürt çocuğu Türkçe ile okulda tanışıyor ve anlamakta zorlandıkları bir lisanda yıllarca eğitim ismi altında asimile oluyorlar
Kürt çocukları kendi anadillerinde eğitim alan Türk çocuklarıyla birebir imtihanlara girip tıpkı yarışa zorlanıyorlar On yıllardır üniversite imtihanlarında en başarısız yirmi vilayet daima Kürt kentleri Sizce tesadüf mü Tesadüf diyorsanız kusura bakmayın
Şu kısacık görüntü çok şey anlatıyor
Herkes elbette okulda resmi lisan Türkçeyi öğrenmeli Türkçe hepimizin ortak lisanıdır Bizi birleştiren ortak değerlerimizdendir Dünya lisanı haline gelen İngilizceyi de öğrenmeliyiz mesela Bununla birlikte her çocuk kendi anadilini de öğrenebilmeli ve birtakım derslerin eğitimini o lisanda alabilmeli Bu pek çok gelişmiş ülkede yapılıyor ve ülkemizin potansiyeli de her bakımdan buna uygundur Halbuki Anayasamızın 82 unsuruna nazaran Türkiye de Türkçe dışında bir anadili yoktur varsa bile eğitim lisanı olamaz
YAKIN GEÇMİŞE BAKALIM
Mesela Cumhuriyet in birinci yılları dahil yüzlerce yıl boyunca Kürdistan daki medreselerde Kürtçe eğitim yapıldığını biliyor muydunuz Bu medreselerde yalnızca dini eğitim verildiğini düşünüyorsanız yanılıyorsunuz Fen matematik toplumsal bilimler astronomi üzere dersler veriliyordu Elbette Kürtçe
Peki Kürtçenin 1925 ten sonra yasaklandığını çarşıda pazarda Kürtçe konuşanlara söz başına para cezası verildiğini biliyor muydunuz
TBMM de Kürtçe konuşmanın hala yasak olduğundan Kürtçe sarf edilebilen birkaç cümlenin tutanaklara X olarak geçtiğinden haberiniz var mı
Pardon Değiştirmişler Artık Anlaşılmayan bir dil yahut Bilinmeyen bir dil formunda geçiliyor
Bu ülkedeki milyonlarca insanın lisanı bu ülkenin problemlerinin konuşulduğu Mecliste bilinmeyen lisan oluyor İşte bu tüyleri diken diken eden bir şey
Ama öte yandan da iktidar bu bilinmeyen dil i kendi çıkarları için kullanmayı elden hiç bırakmıyor Kürtçe seçim pankartları asıyorlar TRT nin bir kanalında daima Kürtçe propaganda yapıyorlar Kürtçe radyo yayını yapıyorlar Neden Zira ülkede milyonlarca kişinin Kürtçe konuştuğunu Kürtçe düşündüğünü düşlerini Kürtçe gördüğünü Kürtçe yaşadığını biliyorlar
Yeri geliyor kelamları değiştirilmiş Kürtçe müziklere eşlik ediyorlar
Bunun maliyeti o kadar ağır oldu ki can kayıplarını maddi kayıpları demokrasi yoksunluğunun yol açtığı kayıpları tam olarak hesaplayamıyoruz bile Artık dönüp geriye baktığımızda herkesin kendine sorması lazım değdi mi tüm bunlara Halbuki herkesin kendisi olarak özgürce yaşadığı bir Türkiye mümkündü Ulusal birliğimizi Türklükte değil de eşit yurttaşlıkta sağlamış olsaydık daha huzurlu daha güçlü daha güçlü daha hoş bir ülke olmaz mıydık Artık Cumhuriyet in ikinci yüz yılında tıpkı yanılgıya devam mı edilecek yoksa Türkiye nin birliğini eşit yurttaşlık ve kardeşlik temelinde sağlayıp yolumuza beraberce devam mı edeceğiz Hayır etnik kökenler farklı da olsa hepimiz Türk üz diyorsanız sizin Kürt meseleniz var demektir
BAŞKA BİR SORU
İstanbul da bir etkinliktesiniz Ülkenin ve dünyanın farklı bölgelerinden gelen şahıslarla tanıştınız sohbet ediyorsunuz Herkes aktifliğe nereden geldiğini söylüyor
- Kafkasya dan geldim
- Trakya dan geldim
- Kapadokya dan geldim
- Kürdistan dan geldim
Yukarıdaki cümlelerin hangisi tüylerinizi diken diken etti
İçinde Kürdistan olan cümleyi okuyunca bile sinirlendiniz mi O vakit sizin Kürt Sıkıntınız var Kusura bakmayın
KÜRDİSTAN REALİTESİNE BİRKAÇ ÖRNEK
Öncelikle Kürdistan ın tarihî olarak bir coğrafyanın ismi olduğunu belirtelim Bu coğrafya bugün İran Irak Suriye ve Türkiye sonları içinde kalan bölgedir İran da şu anda Kürdistan ismiyle resmî bir eyalet Irak ta Kürdistan Bölgesel İdaresi ismiyle federal bir bölge vardır Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan iki yıl sonrasına kadar da ülkenin doğusu ile güneydoğusu Kürdistan olarak isimlendirilirdi
Mesela Alparslan ın 1071 de Malazgirt e geldiğinde Kürdistan Beyliklerinden hiç gocunmadan takviye istediğini ve Kürdistan ı duyduğunda tüylerinin diken diken olmadığını biliyor musunuz
Selçukluların ve Osmanlıların Kürdistan ismiyle eyalet kurduklarını ve başlarında Kürt beyefendilerinin olduğunu biliyor musunuz
1846 da Sultan Abdülmecid devrinde bugünkü Cizre merkezli Kürt beyefendisi Bedirhan Bey in isyanının bastırılmasında hizmeti geçenlere verilmek üzere Kürdistan Madalyası bastırıldığını biliyor musunuz
Bakın bu da o madalyanın fotoğrafı
Mustafa Kemal Atatürk ün 1919 da Samsun a çıktıktan sonra birinci olarak Kürdistan Beyefendilerine mektup yazıp Kurtuluş Savaşı için dayanak istediğini ve ne Kürt ne de Kürdistan diye yazarken tüylerinin diken diken olmadığını biliyor musunuz
Yine Atatürk ün başkanlığını yaptığı birinci Meclisin Kürt vekillerine Meclis tutanaklarında Kürdistan Mebusu denildiğini biliyor musunuz
Dolayısıyla Kürdistan denildiğinde Türkiye nin bölünüp başka bir devlet kurulmasını tabir etmiş olmuyorsunuz Bir coğrafyayı tarihî ismiyle hakikat bir biçimde tanımlamış oluyorsunuz Kürt ve Kürdistan sözcüklerinin 1925 yılından sonra yasaklanmasının nedeni Kürtleri asimilasyona tabi tutarak tüm yurttaşları Türk kimliğine sıkıştırmaktır Tamam bu da makûs bir şey değil diyorsanız ne yazık ki sizin bir Kürt sıkıntınız var
BİR ÖRNEK OLARAK DİYARBAKIR IN GELİŞMİŞLİK SIRALAMASINDAKİ YERİ
Kürtçe bu türlü de Kürt kentleri nasıl sanki
1927 yılında yayımlanan resmi datalara nazaran Diyarbakır kenti İstanbul İzmir Ankara ve Bursa dan sonra sosyoekonomik gelişmişlik açısından beşinci sırada Lakin o yıldan sonra bütün yatırımların Batı ya yapılması kararı alınınca Kürt vilayetleri yıldan yıla fakirleşir
Öyle ki 1980 lere gelindiğinde Diyarbakır artık en alt sıralardadır 2017 de yayımlanan Devlet Planlama Teşkilatı bilgilerine göreyse 68 sırada
Yani bölge terör nedeniyle geri kaldı halindeki argüman yanlıştır Örneğin Diyarbakır her yıl birkaç sıra gerileyerek 80 ler başında alt sıralara indi Meğer çatışmalar 80 ler sonunda şiddetlenmeye başlamıştı
‘KÜRTLER HER ŞEY OLABİLİYOR’ EZBERİ
Kürtler asla kendi kimlikleriyle Kürtçe konuşarak Kürtçe düşünerek hayallerini Kürtçe görerek Kürtçe yaşayarak yani Kürt olarak devlette tesirli makamlara gelememişlerdir
Devlette üst seviye bürokrat olabilenler Kürt kökenli Türk olmayı kabul edip Türklük Sözleşmesi ni Türklük Sözleşmesi Barış Ünlü Dipnot Yayınları kabul edenlerdir
Mesela 1978 yılında Bayındırlık Bakanı olan Şerafettin Elçi nin Ben Kürdüm dediği için yargılandığını biliyor muydunuz Şayet yeterli olmuş diyorsanız sizin Kürt Sıkıntınız var demektir
Yani özetle Kürtler bin yılı aşkın müddettir Türklerle bir ortada ve kardeşçe yaşamalarına karşın ne yazık ki son yüz elli yılda yapılan vahim yanlışlar nedeniyle bu kardeşlik hukuku bozuldu Bunun sonucunda çok sayıda isyan patlak verdi Maalesef çok kan döküldü Çok acılar çekildi hala de çekiliyor Türk Kürt tarihi alakası zıt yüz edildi ortaya kan girdi Bütün emperyal güçler bu çelişki ve çatışmalardan yararlanarak sıkıntılarımızı kaşıdı ve daha fazla kanattı Artık artık Cumhuriyet in ikinci yüz yılına girerken bütün bu problemlerimizi uygarca konuşarak Meclis te anayasal yerde çözerek kardeşliğimizi ve birliğimizi güçlendirmenin vaktidir Zira kardeşlerden biri başkasına bu kadar haksızlık yapılmasına göz yumuyorsa kardeşlik hukuku bozuluyor İşte tam da bu nedenle Kürt Sorunu yalnızca Kürtlerin değil hepimizin meselesidir Sorunu çözmek için el ele vermek de hepimizin boynunun borcudur
Kürt Problemini silahsız şiddetsiz çatışmasız oturup konuşarak birbirimizi anlayarak anlatarak anlaşarak barış içinde çözmeliyiz Nihayetinde bu insanları dağa biz çıkarmadık bu uygulamalar zulümler çıkardı Artık bırakın ölmeyi ve öldürmeyi diyalog ve müzakereyle hepsini dağdan indirelim diyoruz Biz bunu dediğimiz için terör yandaşı olarak yaftalanıyoruz biliyor musunuz Biliyorsunuzdur
Bizler Kürt Sorunun tahlili için iktidarla tıpkı formülleri önermiyoruz Bizim HDP olarak silah şiddet çatışma dışında bir tahlil teklifimiz var Cumhuriyetin ikinci yüz yılına birkaç ay kala ülkemizde kozmik çağdaş standartların uygulanmasını istiyoruz Türkçeden öteki lisan konuşulmaz anlayışını kabul etmiyoruz
Türkçeyi de seviyoruz lakin kendi anadilimizden de asla vazgeçmiyoruz Bütün lisanları kıymetli görüyoruz
Kaldı ki dünyada benzeri problemleri yaşayan ülkeler bu meselelerini çözmeyi başardılar ve artık çok huzurlular Örneğin Bulgaristan daki Türkler Türk olarak İspanya daki Basklar Bask olarak yaşayabiliyorlar ve kıyamet de kopmuyor
TOPARLAYALIM
Kürt Sorunu nedir biliyor musunuz
Gocunmadan hiç bıkmadan ve usanmadan anlatmaya devam ederiz Siz de anlamaya çaba edin lütfen Zira Kürt Sorunu aslında sizin de probleminiz
İşe empati yaparak başlayın mesela Sonra tarihi gerçekleri öğrenerek devam edin bence
Ve artık siz de biraz Kürtçe öğrenin Birinci öğreneceğiniz cümle şu olabilir Ez jî ji te hez dikim
Not
Yazıya katkı sunan Prof Dr Hamit Bozarslan Prof Dr Mesut Yeğen ve muharrir Mehmet Bayrak a teşekkür ediyorum
Ben de seni seviyorum