Selanik’teydik geçen hafta… Bir mağazanın girişinde bakınıyorduk. Sahibi babacan bir Yunan, anladı olağan Türk olduğumuzu…
“Yozgatlı benim dedeler, anne, baba” dedi Türkçe… Sonra bekle işareti yaptı ve mağaza çalışanı bir bayanı çağırdı.
O da İstanbul’dan… 1974’te Kıbrıs olayları sırasında göç etmişler. Konuşmaya başladık:
– Kurtuluş’ta oturuyorduk. O vakit 12 yaşındaydım.
– Ya işte, hiç beğenilen olmadı sizin gitmeniz. Ne hoş yaşıyorduk bir arada…
Eşim ismini sordu. Sabula’ymış. Sonra, “Biz sizi çok seviyoruz. Bir sürü Yunan arkadaşımız var. Cihangir’deyken çok âlâ komşularımız vardı, her akşam iş dönüşü konuta girmeden onlarda kahve içerdik. Göç ettiler Atina’ya” dedi.
– Biz de sizi çok seviyoruz. Sorun bizde değil, hükümetlerde…
– Öyle…
Biraz daha konuştuk. Çocukluğu, birinci gençliği İstanbul’da geçmiş. Bakırköy’de akrabaları varmış. Artık Türkiye’de kimsesi kalmamış. Bütün akrabaları göç etmiş. Ağlamaklı oldu…
Bir mühlet sustuk, sonra mevzuyu değiştirdik. Selanik’ten kelam ettik. Lokal halkın gittiği, turistik olmayan restoran önermesini istedik.
Birkaç gün İskeçe, Kavala ve Selanik’te gezdik. Yunanlarla bol bol sohbet ettik. Hepsi Türkleri seviyor, çabucak ilgileniyorlar. Yardımcı olmaya çalıyorlar. Sabula’nın dedikleri çok gerçek; sorun bizde değil…
FAKİRLEŞMEYİ YURTDIŞINA ÇIKANCA ANLIYORUZ
Yurtdışına çıkınca, ne kadar büyük bir yoksullaşma yaşadığımızı anlıyoruz. 18.5 lira olan euro ile konaklamak, gezmek, tozmak çok zor… İki kahve 5 euro, onlar için bir şey değil ancak ya biz? Pandemiden evvel de fiyatlar onlarda çabucak hemen birebirdi lakin biz lira olarak yarısından daha az veriyorduk.
Fakirleşmenin evrakı şu bence: Minimum fiyat 5 bin 500 lira ve 297 euro… 2015’te bin lira ve 424 euro’ydu. 2015’te bir taban fiyatla 44 ayda en ucuz Renault Clio modeli araba alınıyorken, 2022’de 79 ayda alınabiliyor.
YUNANİSTAN AVRUPA’NIN EN CANLI EKONOMİLERİNDEN…
Neyse, Yunanistan’a dönelim… Orada 2008-18 ortası 10 yıl süren kriz bitmiş, Ukrayna savaşı krizinden de pek etkilenmişe benzemiyorlar. Hayat eskisi üzere, canlı caddeler, meydanlar, kalabalık restoranlar. Gerçi Yunanlar kriz vaktinde bile keyiflerinden taviz vermemişti.
Dikkat cazibeli olan bu yıl iktisadın bizimkinin bilakis uygunca hal yoluna girmesi… Günümüzde Avrupa’nın en parlak ekonomilerinden biri diyebiliriz. Yunanistan, Nisan ayında 1.85 milyar dolarlık son dilimi de ödeyerek IMF’ye olan borçlarını iki yıl evvelden bitirmiş oldu. Başbakan Kyriakos Mitsotakis, “2010 yılında başlayan kara bir devir kapanmış oldu” dedi.
Avrupa Kurulu’nun Ekonomik ve Mali İşler, Vergilendirme ve Gümrükten Sorumlu Üyesi Pierre Moskoviçi ise, “Yunan krizi burada sona eriyor. Sonunda uzun ve güçlü bir yolun sonuna geldik. Bu tarihi bir an” diye konuştu.
Yunanistan ekonomik kriz sırasında IMF’ye toplam 300 milyar euro, Avrupa Birliği’ne (AB) de 256.6 milyar euro borçlandı. Nisan ayında olumlu bir gelişme daha oldu ve kredi derecelendirme kuruluşu Standard&Poors (S&P) Yunanistan’ın notunu BB+’ya yükseltti. (Kriz devrinde Yunanistan’ın notu CCC’ye kadar düştü. Türkiye’nin notu hala B ve Türkiye yaşanan tüm krizlere karşın C düzeyine düşmedi.)
BRÜKSEL, ‘ARTIK İNCELEMEYE GEREK YOK’ DEDİ
AB, 2009-2018 ortasında devam eden büyük finansal krizden çıkan Yunanistan’ın bu muvaffakiyetini, finansal göstergelerinin düzeldiğini, artık Brüksel’in resmi incelemesine tabi olmadığını açıklayarak bir manada onayladı. Kriz sırasında uçurumun eşiğine gelen Yunanistan, neredeyse euro bölgesinden çıkarılacak birinci ülke olacaktı. Bankaları batıyordu ve hatta bir mühlet mevduatlar donduruldu ve ATM’lerden hudutlu ölçüde para çekilebiliyordu.
Yunanistan iktisadı geçen yıl yüzde 8.1 büyüdü. Bu yıl da Ukrayna savaşı ve öbür global problemlere karşın canlı bir iktisat kelam konusu ve yüzde 5.3 büyüme bekleniyor. Lakin, gelecek yıl bir fren kelam konusu olacak ve büyüme yüzde 2.1’e düşebilir.
Olumlu gelişmeleri şöyle sıralayalım: Bir vakitler yüzde 30’lara ulaşan işsizlik yüzde 12’e indi, patlama yaşanan ihracat iktisadın yüzde 40’ını oluşturacak düzeye geldi, geri dönmeyen kredilerin oranı azaldı, bankaların bilançoları düzeldi, yıllar süren bütçe açığı periyodundan sonra faiz dışı bütçe fazlası verilmeye başlandı.
BORÇLAR HALA SORUN, GENÇLER ORTASINDA İŞSİZLİK ÇOK YÜKSEK
Tabii kusursuz bir iktisattan kelam etmiyoruz. Yunanistan’ın borçlarının ulusal gelire oranı hala yüzde 200 ile AB’nin en yükseği, işsizlik 2010’dan bu yana en düşüğü yüzde 12’ye gerilese de genç işsizliği hala yüzde 28’de, iktisadı hala verimsiz, fiyatlar öteki AB ülkeleri ile rekabet edebilir düzeyde değil, Mayıs prestijiyle minimum fiyat 713 euro’ya çıkarıldı. Minimum fiyat Portekiz’de 823, İspanya’da 826 euro. Türkiye’de ise 297 euro…
Kuşkusuz burada, turizmdeki patlamayı bilhassa vurgulamak gerekir. Salgın periyodunun yavaş yavaş geride kalmasıyla global çapta turizmde yaşanan ribaund tesiriyle, ülkenin turizm gelirleri bu yıl yüzde 140 arttı.
GEÇEN HAFTA FAİZ ARTIRIMI TEDİRGİNLİĞİ HAKİMDİ
Küresel iktisatta geçen haftaya bakacak olursak, ABD Merkez Bankası’nın (FED) faiz artırımı tedirginliği içindeki piyasalarda Cuma günü optimist bir hava yaşandı. FED 75 puan faiz artırımına gitti ve yüzde 3.75-4.00 aralığına yükseldi lakin bundan daha yüksek oranda artırım olmayacağı işareti piyasaların risk iştahını bir ölçü artırdı. Öbür yandan İngiltere Merkez Bankası da 75 baz puan artırarak yüzde 3 siyaset faizi ile 30 yılın en yüksek oranına çıktı.
Cuma günü gelen ABD iktisadının Ekim ayında beklentilerin üzerinde 261 bin iş yarattığı verisi (beklenti 200 bindi) endeksleri üst çekti. Kuşkusuz buna tüketici harcamaları verisinin beklenenden yüksek gelmesi ve bilhassa yeterli bilançolar da takviye oldu. Petrol şirketlerinin ve Apple’ın bilançoları olumlu karşılandı.
Dow Jones endeksi Cuma günü yüzde 1.27 artarken, 50 ülkedeki pay senetlerini izleyen MSCI endeksi, yüzde 1.72 arttı.
BU HAFTA ABD’DE ENFLASYON BİLGİLERİ AÇIKLANACAK
Önümüzdeki hafta ABD’de Ekim ayı enflasyon dataları yakından izlenecek. Yıllık enflasyon oranının yüzde 8.2’den 8.0’a düşmesi bekleniyor. Aksi durumda moraller bozulabilir. Ayrıyeten, FED’in mali sıkılaştırma planına ait daha fazla bilgi için birkaç Fed konuşması bekleniyor.
Britanya iktisadına ait üçüncü çeyrek GSYİH dataları, euro Bölgesi’ndeki perakende satışlar, Almanya’da sanayi üretimi beklenen bilgiler ortasında…
Asya’da tüm gözler, evvelki ay iki yılın en yüksek düzeyine ulaştıktan sonra yavaşlaması beklenen Çin’in Ekim ayı TÜFE datalarında olacak.
Kaynak: www.reuters.com, www.oecd.org, www.cnbc.com, www.investing.com, www.tradingeconomics.com, www.greekreporter.com, www.en.econostrum.info, www.medium.com