ANKARA – CHP, GÜZEL Parti, Saadet Partisi, DEVA, Gelecek Partisi ve Demokrat Parti önderlerinin oluşturduğu Altılı Masa, aylardır üzerinde çalıştığı ‘Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’e ait anayasa değişikliği teklifini tamamladı.
Altılı Masa’nın “Şimdi Demokrasi Zamanı” sloganıyla düzenlediği tanıtım toplantısı, ‘Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni’nin 28 Şubat 2022’de ilan edildiği Bilkent Otel’de yapıldı. Salonda altı siyasi partinin logolarının yanı sıra, “Şimdi Demokrasi Zamanı” yazılı afişler asıldı.
ALTI MASA DOKUZUNCU KERE TOPLANACAK
CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, ÂLÂ Parti Genel Lideri Meral Akşener, DEVA Partisi Genel Lideri Ali Babacan, Gelecek Partisi Genel Lideri Ahmet Davutoğlu, Saadet Partisi Genel Lideri Temel Karamollaoğlu ve Demokrat Parti Genel Lideri Gültekin Uysal’ın oluşturduğu ‘Altılı Masa’, Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Anayasa Değişikliği Önerisi tanıtım toplantısının akabinde dokuzuncu defa Demokrat Parti başkanı Uysal’ın konut sahipliğinde toplanacak. Dokuzuncu toplantının saati ise 14.00 olarak belirlendi.
ALTI BAŞKAN SALONA BİRLİKTE GELDİ
‘Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’ kapsamında hazırlamam anayasa değişikliği çalışmasının toplantı salonuna altı siyasi partinin önderi yan yana yürüyerek geldi. Alkışlar eşliğinde karşılanan önderin salona gelmesinin akabinde ‘Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Zamanı’ isimli sinevizyon gösterimi yapıldı.
84 UNSUR 9 BAŞLIKTA DEĞİŞİKLİK
Altılı Masa’nın Anayasal ve Yasal Islahatlar Komisyonu’nun CHP’li Üyesi Genel Lider Yardımcısı Muharrem Erkek, anayasa değişikliğine dair birinci konuşan isim oldu. CHP’li Erkek çalışmalarında yasama, yürütme, yargı, temel hak ve özgürlükleri içeren 84 husus ve 9 başlıkta anayasa değişikliği öngördüklerini belirterek, “Bu yaptığımız, ‘toplumsal kontrat taslağı’dır” dedi. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ni “ucube” olarak niteleyen Erkek şöyle devam etti:
“Önerimizle mevcut tek adam idaresini son vermeyi, inanç veren yeni bir sisteme geçmeyi taahhüt ediyoruz. Anayasanın temeline insan onurunu koyuyoruz. kurtuluşu ve kuruluşu gerçekleştiren Gazi Meclisi hak ettiği yere getireceğiz. Yerelde demokrasiyi getireceğiz. Mahallî yöneticilerin yargı kararı olmadan vazifeden uzaklaştırılmalarını engelleyeceğiz. Eşitliği, özgürlüğü, adaleti daima birlikte getireceğiz. Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem, aş, iş, ekmek demektir. Yoksulluğun ve israfın sona ermesi demektir. Ülkemizin önemli bir anayasa değişikliğine gerçek bir ıslahata muhtaçlığı vardır. Önümüzdeki birinci seçimde demokrasi kazanacak ve Altılı Masa’nın ortak cumhurbaşkanı adayı 13’üncü cumhurbaşkanı olacaktır.”
‘CUMHURBAŞKANI MİLLETLER ORTASI MUKAVELEDEN GECE YARISI TEK BAŞINA ÇIKMA KARARI VEREMEYECEK’
Komisyonun DEVA Partili üyesi Mustafa Yeneroğlu, “Türkiye otoriter bir anlayışla yürütülmeye çalışılmaktadır. Türkiye’nin demokratları olarak bizlerin çok büyük sorumluluğu bulunuyor. Baskıcı, tek tipçi anlayışa son vermek niyetindeyiz” sözlerini kullandı.
Cumhurbaşkanının milletlerarası mukavelelerden bir gecede çıkamayacağı bir düzenlemeyi yeni sistemde hayata geçireceklerini belirten Yeneroğlu, yaptıkları düzenlemelere dair, “TBMM’ye giden yolları demokratikleştireceğiz. Seçim barajını yüzde 3’e düşüreceğiz. Siyasi partilere yaptırımı gözden geçirecek siyasi parti hürriyetini güçlendireceğiz. 6 milyonu aşan diasporamızın direkt temsil edilmesini sağlayacağız. Dokunulmazlıkların kaldırılması için üye salt çoğunluğunu gerekli kılacağız. Kanun imal süreçlerini demokratikleştireceğiz. Cumhurbaşkanı milletlerarası kontrattan gece yarısı tek başına çıkma kararı veremeyecek. Cumhurbaşkanının kanunları veto etmesine son vereceğiz. Hükümet, başbakan ve bakanlar hakkında gen soru verme hakkını tesis edeceğiz. Bütçe hakkının devredilmezliği unsurunu tesis ediyor, lideri ana muhalefet partisinden olan Kesin Hesap Komitesini kuruyoruz” dedi.
‘CUMHURBAŞKANI PARTİ ÜYESİ OLAMAYACAK’
Yeni periyotta “Cumhurbaşkanımızın talimatıyla” klişesini duymayacaklarını söyleyen Demokrat Partili Serhan Yücel, “Şeffaf denetlenebilir hesap veren bir yürütme olacak” dedi. Yeni düzenlemeyle Cumhurbaşkanının parti üyesi olamayacağını belirten Yücel, “Cumhurbaşkanı en çok milletvekiline sahip partiye iktidarı kurma misyonu verecek. Başbakan ve bakanlarla ilgili Meclis soruşturması açılabilecek. Hükümetin düşürülmesi salt çoğunluk ile yapılacak ve yapan inanç oyu aranacak. Uzlaşma sağlanmadan mevcut hükümet düşemeyecek. Harikulâde hal periyodunun keyfilik yaratmaması için KHK çıkarma yetkisine son verilmiştir” diye konuştu.
‘ÖNERİMİZ, SAVUNMA MAKAMINA ANAYASAL BİR STATÜ KAZANDIRMIŞTIR’
Komisyonun Gelecek Partili Üyesi, Genel Lider Yardımcısı Prof Dr. Serap Yazıcı, hazırladıkları taslakla ‘gerçek bir hukuk devletini inşa edebilmek için değerli yenilikleri’ vaat ettiklerini söyledi.
“Önerimiz, savunma makamına anayasal bir statü kazandırmıştır” diyen Yazıcı, yargıçlar için Yargıçlar Şurası, savcılar için Savcılar Kurulu’nu oluşturacaklarını söz ederek yargı alanına dair atacakları adımları şöyle sıraladı:
“Önerimiz, yargılama sürecinin kıymetli ögelerinden biri olan savunma makamını birinci defa bir anayasa kararıyla düzenlemiş; böylelikle savunmaya anayasal bir statü kazandırmıştır. Bunun doğal sonucu olarak savunma, argüman makamıyla eşit bir statüye kavuşacaktır. Bu ise hukuk devletinin temel ögelerinden olan adil yargılanma hakkını ve bu hakkın asli ögelerinden olan savunma hakkını güçlendirecektir. Öte yandan bu yenilikle adil yargılanma hakkının bir öteki ögesi olan silahların eşitliği unsuru garanti edilecektir. Bu karar kapsamında Türkiye Barolar Birliği’ne özerk bir statü sağlanmış; bu yenilikle avukatlık mesleğine sahip olması gereken prestij kazandırılmıştır. Anayasanın ve hukukun üstünlüğünün teminatı olan Anayasa Mahkemesi’nin kuruluşu, üye kompozisyonu, üyelerin seçiminde izlenen usulle çalışma adapları ve Yüksek Mahkeme’nin yetkileri tekrar düzenlenerek Mahkeme’nin aktifliği güçlendirilmiştir. Bu maksatla Anayasa Mahkemesi’nin ağır iş yükü dikkate alınarak üye sayısı on beşten yirmi ikiye çıkarılmış; hala iki daire ve bir Genel Konsey halinde çalışan Mahkeme’nin dört daire ve bir Genel Konsey halinde çalışması sağlanmıştır.
Türkiye’nin taraf olduğu temel hak ve hürriyetlere ait milletlerarası andlaşmalar, Anayasaya uygunluk kontrolünde başvurulacak ölçü normlara dâhil edilmiştir. Böylelikle 2004’te Anayasanın 90. hususunda yapılan değişiklik, yaptırımla desteklenerek insan hakları alanının genişlemesi ve Türkiye’nin memleketler arası prestijinin korunması sağlanmıştır. Kişisel müracaatların alanı, toplumsal hakları da kapsayacak biçimde genişletilmiştir. Ferdî müracaatların temelindeki hak ihlâllerinin, Anayasa Mahkemesi’nin kontrolüne tâbi bir normun hukuka tersliğinden kaynaklanması halinde Yüksek Mahkeme’ye bu normu denetleme yetkisi de tanınmıştır. Nihayet Anayasa Mahkemesi’ne yasama, yürütme ve yargı organlarının birbirlerinin alanına müdahale eden süreçleri nedeniyle yapılacak müracaatları da inceleme ve karara bağlama yetkisi tanınmıştır.
Yüksek Seçim Konseyi, yerine getirdiği fonksiyona uygun olarak Anayasamızın Yüksek Mahkemeleri düzenleyen kısmına aktarılmış; iki daire ve bir Genel Şura halinde çalışması öngörülmüştür. Böylelikle dairelerin alacağı kararlar, itiraz kontrolüne tâbi kılınmıştır. Daha da değerlisi, Yüksek Seçim Kurulu’nun seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma haklarına ait verdiği kararların, Anayasa Mahkemesi’ne yapılacak ferdi müracaatlara husus olması sağlanmıştır. Böylelikle seçim sürecinin hukuka uygunluğu teşvik edilmiştir.
Sayıştay da Yüksek Mahkemeler başlığı altında düzenlenerek demokrasinin aslî ögelerinden olan şeffaflık ve hesap verirlik garanti altına alınmıştır. Anayasa Değişikliği Teklifimiz yargıya ait ögeleriyle birlikte kabul edilerek yürürlüğe girdiği takdirde Anayasamızın 2. hususunda yer alan ve değiştirilmesi yasaklanan insan haklarına saygılı, demokratik, lâik, toplumsal hukuk devleti kavramları, Anayasa sistemimizin asıl belirleyicisi olabilecektir. Böylelikle tüm vatandaşlar, geleceğe inançla bakabilecekleri huzurlu bir ortama kavuşacaklardır.”
PARTİ KAPATMA DAVALARINDA MECLİS ONAYI
Komisyonun ÂLÂ Partili Üyesi, YETERLİ Parti Genel Sekreteri Uğur Poyraz, “Güçlü, kalkınmış ve demokratik Türkiye’nin inşası için hazırladığımız anayasa değişikliği çalışmamızda, temel hak ve hürriyetlerin teminata kavuşturulması ve hürriyetler üzerindeki baskılara son vermek için tekliflerimizi hazırladık” dedi.
Temel hak ve hürriyetler açısından değişiklik tekliflerinin ruhunu yansıtan birinci düzenlemenin başlığa ait olduğunu, Anayasanın ikinci kısmının başlığını “Temel Hak ve Hürriyetler” olarak değiştireceklerini belirten Poyraz, “İnsan onurunun dokunulmazlığını ve devletin buna hürmet gösterme ve muhafaza yükümlülüğü ile temel hak ve hürriyetlerin bütünlüğünü ve yasama yürütme ve yargıyı bağlayıcı olduğunu Anayasanın 12. hususuna ekliyoruz. Devlete insan hakları ihlallerini tedbire ve herkesin haklardan yararlanmasını sağlama yükümlüğünü getiriyoruz” dedi.
Siyasi partiler hakkında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı’nın kapatma davası açabilmesini TBMM’nin müsaadesine bağladıklarını belirten Poyraz atacakları adımları şöyle sıraladı:
“Düşünce, kanaat ve tabir hürriyetini tek bir hususta düzenliyoruz. Hiç kimsenin fikirlerinden dolayı ayrımcılığa tabi tutulamayacağını anayasal prensip olarak belirliyoruz. Bu değişiklik sonucunda söz hürriyeti, çoğulcu bir demokrasinin gerektirdiği ölçüde genişlemiş olacaktır. Kamuoyunun özgürce oluşmasını ve medyada çoğulculuğun sağlanmasını Devlete bir ödev olarak yükleyerek basın hürriyeti üzerindeki keyfi uygulamalara son veriyoruz. Toplumun haber alma hakkını muhafaza ve kamuoyunun serbestçe oluşmasını sağlama emeliyle şahıslar ve siyasi partilerin kamu hükmî bireylerinin elindeki kitle haberleşme ve yayım araçlarından hakkaniyet ve adalet unsuruna uygun olarak yararlanma hakkına sahip olduğunu anayasal unsur olarak düzenliyoruz. Toplumsal ve ekonomik haklar ve hürriyetlerde önerdiğimiz değişikliklerle müreffeh bir ülke maksadımızın anayasal alt yapısını oluşturuyoruz. Anayasanın 62. hususunun başlığını yurt dışında yaşayan Türkler olarak değiştirerek Devletin onların hak ve menfaatlerini müdafaa, lisan ve kültürlerini koruma etme ve anavatanla bağlarını geliştirme çalışmaları yapma misyonunu vurguluyor, Devlete tarihi ve kültürel bağlara sahip olduğumuz ülkeler ve topluluklarla bağları gerçekleştirme yükümlülüğü getiriyoruz. Toplumsal ve ekonomik haklar kısmına yeni haklar ekliyoruz. Herkesin sıhhat hakkına sahip olduğunu ve hiç kimsenin temel sıhhat hizmetlerinden mahrum bırakılamayacağını karara bağlıyoruz. Etraf hakkı ile çevreyi muhafazanın, etraf kalitesini yükseltmenin, besinlerin doğallığını sağlamanın devletin bir misyonu olduğunu belirtiyoruz. Hayvan hakları da bu değişiklik teklifimizde yer alıyor. Devletin doğal hayatı ve hayvanları korumak ile hayvanlara yönelik eziyet ve makûs muamele yapılmaması için gereken önlemleri alma vazifesi olduğunu belirtiyoruz. Milletvekili genel seçimlerinde geçerli oyların yüzde birini alan partilere devletin mali yardımda bulunacağı ve bu yardımın dörtte birinin partiler ortasında eşit olarak dağıtılacağı, geri kalan meblağın ise partilerin elde ettikleri oy oranına nazaran paylaştırılacağı düzenlemesini getiriyoruz. Demokratik hayatın vazgeçilmez ögesi olan siyasi partiler hakkında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı’nın kapatma davası açabilmesini TBMM’nin müsaadesine bağlıyoruz. Kapatma kararının fakat odak olma halinde verilebileceği daha yalın olarak düzenlenip odak olma tarifine ağır, daima ve demokratik tertibe önemli tehlike oluşturacak bir formda kavramları ile fıkranın son cümlesine yasama sorumsuzluğu kapsamında kullanılan oy, kelam ve fikir açıklamaları odak olmanın tespitinde gözetilemez kararı ekliyoruz. Son olarak Kamu Denetçiliğini düzenleyen Anayasanın 74. unsurunda yapılan değişiklikle kuruma, yönetimin aksiyon ve süreçlerinin hukuka ve hakkaniyete uygunluğunu re’sen yahut şikâyet üzerine inceleme ve denetleme yetkisi tanıyoruz. Toplumun geniş kesitlerinin, tarafsızlığına, hakkaniyetine inanç duyduğu bir kişinin kamu başdenetçiliği makamına seçilmesi sağlama gayesiyle Kamu başdenetçisinin seçimi metodunu değiştirerek parlamentoya hâkim olan siyasi çoğunluğun seçimi tek başına gerçekleştirmesini engelliyoruz.”
‘YÖK KALDIRILACAK, LOKAL YÖNETİCİLER İÇİŞLERİ BAKANLIĞI TARAFINDAN VAZİFEDEN UZAKLAŞTIRILAMAYACAK’
Saadet Partisi Genel Lider Yardımcısı Bülent Kaya, “Mutabakat metnindeki gayelerimizden bir tanesi lokal idarelerin yetki ve sorumluluklarını artırılması, lokal idarelerde demokratik iştirak, şeffaflık ve hesap verebilirlik prensiplerinin hâkim kılınması, merkezi idarenin lokal idareler üzerindeki idari kontrolünün sonlarının açıkça belirlenerek yerindelik kontrolü manasına gelen vesayet uygulamalarına son verilmesi idi” dedi.
Yerel yöneticilerin İçişleri Bakanlığı tarafından vazifeden uzaklaştırılma uygulamasına son verdiklerini belirten Kaya, “Bu durumdaki süreksiz olarak misyondan uzaklaştırmaya ait önlem kararlarının kamu faydası bulunması kaidesiyle İçişleri Bakanı’nın talebi üzerine Danıştay tarafından bir ay müddet ile verilebileceğini, bu kararın ayda bir Danıştay tarafından gözden geçirilmesini ve en son olarak bu kararın 6 ayı geçmemesini öngörüyoruz. Merkezi yönetimin mahalli yönetimler üzerindeki idari vesayet yetkisinin maksadını Anayasada sonlu olarak sayarak mahalli yönetimlerin yetkisini artırıyoruz” tabirlerini kullandı.
“Yükseköğretimde özgür ve çoğulcu bir sistem oluşturarak üniversitelerin bilimsel özerkliklerinin yanında, idari ve mali özerkliklerini de anayasal garanti altına almak, Yükseköğretim Kurulu’nu kaldırarak yerine yetkileri uyum misyonu ile sonlandırılmış, üyelerinin ise demokratik meşruiyet temeline dayanılarak seçildiği üniversiteler ortası bir şura tesis etmek gayesi ile Anayasanın 130 ve 131. unsurlarında değişiklik öngördük” diyen Kaya şöyle devam etti:
“Mutabakat metnimizde kamu idaresi başlığı altında mutabık kaldığımız bir öbür nokta da Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlardı. Bu kurumlardan bir tanesi ve bugün maalesef en tartışmalı hale gelen kurumların başında gelenlerden bir tanesi de Radyo ve Televizyon Üst Heyetidir. Anayasanın 133. Unsurundaki değişiklik teklifimiz ile bu şuranın çoğulculuk, özerklik ve tarafsızlık unsurlarına bağlı olarak çalışmasını temin etmeyi amaçladık. Bu kapsamda başta medya organları, barolar, sivil toplum kuruluşları ile meslek örgütleri, iş dünyası, sendikalar, bayan ve gençlik örgütlerini ziyaret ederek bu çalışmalarımızı kendileri ile paylaşıp takviye isteyeceğiz. Birebir vakitte 81 vilayette 6 siyasi parti olarak birlikte yapacağımız planlama ile de sivil toplum buluşmalarla bu tekliflerimizi aziz milletimiz ile paylaşacağız.
Anayasanın önemsizleştirilmeye, hukuk devleti unsurunun unutturulmaya, devletin bir parti devleti haline dönüştürülmeye, kurum kültürü ve kurallar sisteminin yok sayılmaya çalışıldığı bu periyodu aziz milletimiz ile birlikte çaba ederek aşacağımıza ve Cumhuriyetin birinci yüzyılındaki kazanımlarımızı koruma ederek daha ileriye götürüp meselelerimizi demokrasi kültürü içinde çözerek Cumhuriyeti demokrasi ile taçlandırmaya kararlıyız.”