Exeter Üniversitesi
Uzak geçmişte su altında bulunsa da günümüzde bir çöl olan Taichoute’taki hafriyat alanında ulaşılan birinci ispatlar, çok sayıda devasa ‘serbest yüzen’ eklembacaklıyı kayıt altına aldı. Bulunan kesimleri incelemek için daha fazla araştırmaya muhtaçlık var ama daha evvel tanımlanan örneklere bakıldığında bu dev eklembacaklıların uzunluğu 2 metreye kadar ulaşıyor. Memleketler arası bir araştırma grubu, hafriyat alanının ve fosil kayıtlarının, buraya 80 km uzaklıktaki daha evvel kayıt altına alınan ve gözden geçirilen öteki hafriyat alanı Fezouata Şeyli’nden* bir oldukça farklı olduğunu aktarıyor.
BİLİNMEYEN ÇEŞİTLER KEŞFEDİLDİ
Bilim insanları, daha geniş bağlamda ‘Fezouata Biyotası’nın’** bir modülü olarak kabul edilen Taichoute’un paleontolojik ve ekolojik araştırmalar açısından yeni bir yol açtığını söylüyor. Yunnan Üniversitesi ve Lozan Üniversitesi’nde misyonlu ve araştırmanın başyazarı olan Dr. Farid Saleh, “Bu alanın sedimentolojisi, paleontolojisi ve hatta fosillerin korunması dahil olmak üzere her şey çok yeni; burası, Fezouata Biyotası’nın dünyadaki geçmiş yaşama ait anlayışımızı tamamlama konusundaki kıymetini daha da öne çıkarıyor” diyor.
Exeter Üniversitesi ve Yunnan Üniversitesi’nde misyonunu sürdüren Dr. Xiaoya Ma ise şunları ekliyor: “Yeni keşfettiğimiz dev eklembacaklılar şu an için tam manasıyla tanımlanmamış olsa bile, bir kısmı daha evvel tanımlanan Fezouata Biyotası tiplerine dahil olabilir ve kimileri da kesinlikle yeni cinsler olacaktır. Bununla birlikte, uzun uzunlukları ve özgür yüzmeyi içeren ömür usulleri, bu ekosistemlerde eşsiz bir rol üstlendiklerini ortaya koyuyor.”
SIĞ BİR DENİZDE YAŞIYORLARDI
Fezouata Şeyli, günümüzden yaklaşık 470 milyon yıl evvel karar süren ‘Erken Ordovisyen’ periyodunda gerçekleşen evrim sürecini manaya konusunda taşıdığı ehemmiyet sebebiyle, kısa müddet evvel dünya çapındaki en kıymetli 100 jeolojik alandan biri olarak kabul edildi. Bu kayalarda açığa çıkarılan fosiller ortasında kabuklar üzere mineralleşmiş elementler mevcut; öte yandan, bazıları tıpkı vakitte iç organlar üzere yumuşak kısımların beklenmedik bir formda korunmasını sağlayarak bilim insanlarının dünyadaki öncül hayvan hayatının anatomisini araştırmasına imkân sağlıyor.
Fas’ın Zagora bölgesinde bulunan Fezouata Şeyli’nde keşfedilen hayvanlar, hayvan kümelerinin üzerini kaplayan ve bunları nadir bulunan fosiller halinde bulunduğu yerde koruma eden, yinelenen fırtına ve dalga faaliyetlerinin gerçekleştiği sığ bir denizde yaşamaktaydı. Bununla birlikte, Fezouata Biyotası’ndaki ‘nektonik’ (serbest yüzen) hayvanlar çoğunlukla kısmen küçük bir bileşen olmaya devam ediyor.
Yeni araştırma, Zagora bölgesine nazaran birkaç milyon yıl daha genç olan ve devasa eklembacaklıların kalıntılarının hâkim olduğu çökelti katmanlarında koruma edilen Taichoute fosillerinin keşfedilmesini sağladı. Lozan Üniversitesi’nden Dr. Romain Vaucher, “İskeletler, su altı heyelanlarıyla görece daha derin bir deniz ortamına taşındı ve bu durum, fırtına birikintileriyle oldukları yere gömülen ve daha sığ ortamlarda korunan iskeletlere dair daha eski keşiflerle çelişiyor” diyor.
İSKELETLER DENİZ TABANINDAKİ BAŞKA CANLILARI BESLİYORDU
Lozan Üniversitesi’nde misyonunu sürdüren Profesör Allison Daley ise şunları ekliyor: “Kimi eklembacaklı modüllerine yapışık halde brakiyopodlar*** üzere hayvanlar keşfedildi; bu bulgu, bu büyük kabukluların öldükten ve deniz tabanına düştükten sonra deniz tabanında yaşayan canlı kümeleri için bir besin deposu fonksiyonu gördüğünü ortaya koyuyor.”
İlk saha araştırmasına katılma fırsatı bulan Çek Bilimler Akademisi’nden Dr. Lukáš Laibl şunları aktarıyor: “Taichoute sadece büyük nektonik eklembacaklıların baskınlığı yüzünden değer taşımıyor. Mevzu trilobitler olduğunda bile, Taichoute’ta, Fezouata Biyotası’nda bugüne dek görülmemiş yeni cinsler keşfediliyor.”
Makalenin kıdemli muharriri olan ve geçtiğimiz yirmi yıl boyunca Fezouata Biyotası hakkında çalışmalar yürüten Lyon Üniversitesi’nden Dr. Bertrand Lefebvre, “Fezouata Biyotası hiç beklemediğimiz yeni keşiflerle bizi şaşırtmayı sürdürüyor” diyor.
‘Fezouata Biyotası’ndan Erken Ordovisyen’e ilişkin yeni fosil toplulukları’ başlığını taşıyan araştırma makalesi, Scientific Reports isimli mecmuada yayınladı.
*Şeyl silt ve kil boyutlu ince çökelti öğelerinin birleşmesinden oluşan ve ‘çamur taşı’ da denen bir tortul kayaç çeşididir.
**Biyota, bir bölgede bulunan bitkisel ve hayvansal ömür.
***Brakiyopodlar, çoklukla savunmasız canlılardır. Dış tehditlere karşı müdafaasız olan kabuğu yalnızca iç bedeni kapsar. Brakiyopodların birçoğu, deniz tabanında bitki köklerine bağlı olarak yaşar ve ömrünü sürdürmesi için gerekli olan besinleri ya da avını kovalayacak kapasitesi bulunmayan canlılardır.
Yazının yepyenisi Exeter sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)