Âşuk ile Mâşuk’un zorlu aşkı: Fotoroman Kralı

Oyunda düğünlerde Âşuk Mâşuk oyunu Bayan escort oynayan Cem ile İrfan’ın kuvvetli aşklarına şahit olan seyirci bir yandan da sokağa çıkma yasakları seks sinemaları furyası polis azabı faili meçhuller kapatılan sinemalar ve sendikalaş a mama faaliyetlerinin gölgesinde Escort bir dayanışma hikayesi izliyor

24 Ocak ta Kadıköy Barış Manço Kültür Merkezi nde izleyici ile buluşacak oyunu muharriri Ali Cüneyd Kılcıoğlu ile konuştuk

Geçtiğimiz günlerde prömiyerini yapan yeni oyununuz Fotoroman Kralı nda fotoroman sevdalısı bir gencin karakomik kıssasını işliyorsunuz Öncelikle sizi 70 lere götüren temel niyet ne oldu Bir dönemin 70 lerin oyunu olarak Fotoroman Kralı na dair neler söylersiniz

Şah damar olarak akan en değerli akıntıdan bahsetmem gerekirse Müelliflik tutumu olarak kendimi zorlamayı inançta hissetmediğim sularda yüzmeyi ve disiplinle çalışmayı seviyorum İnançta hissetmediğim sulardan kastım ise hiç hâkim olmadığım devirler bahisler karakterler üzerine yazmaya çalışıyorum 70 ler çok da hâkim olmadığım bir periyottu bunun üzerine çalışmak istiyordum Periyot oyunları yazmayı seviyorum Meddah ve Cellat oyunumda Osmanlı da 1600 lerde geçen adalet üzerine anlattığı bir kıssa yüzünden sürülen bir meddahın kıssasını Mutlu Aile Fotoğrafımızın Perde Arkası oyunumda 80 darbesi gecesinde bir cinayeti İkinci Dereceden İşsizlik Yanığı oyunumda 2001 ekonomik krizinin patlak verdiği günde iş arayan bir genci Unutma Kapısı oyunumda 1930 larda yeni kurulmuş Cumhuriyet in gündelik yaşayışı şimdi bir geçiş devrindeyken evreleri biten iki hanendeyi üzere inançta hissetmediğim sulardan kıyıya çıkmaya çalıştım

Beni 70 lere götüren ise Mülkiye’de İlber Ortaylı ve Sina Akşin üzere değerli hocalarımın derslerinden hayli etkilendim onlardan Türkiye nin Siyasi Tarihi Kanısı üzere dersler aldım o derslerden ‘sarı sendika’ kavramı aklıma işlenmişti Bir yandan bana çok farklı gelmiş başka yandan çok da gücüme gitmişti sarı sendika problemi Yani yükselen kitlesel emekçi hareketlerinde bu hareketleri ve örgütlenmeyi kırmak için devlet patronlar siyasi güçler eliyle kurulan ve desteklenen sendikaları kastediyorum Böylelikle hak gayretine hiç de haklı olmayan bir yerden müdahale ediliyordu maksat çabanın altını oyarak eritmekti koca koca adamlar nelerle uğraşmışlar Buna karşı bir şeyler yazma fikri daima aklımdaydı ve bununla alay ederek yazmak istiyordum zira kahkahanın büyük bir güç olduğunu biliyorum Beni 70 lere götüren o kemiğin kırıldığı yer bu sarı sendika sıkıntısıydı aslında oyunda da sarı sendikaya karşı kendi hak özgürlüklerini ortaya koyan ve bunu fotoroman yapan bir takım var Üstelik o periyodun herkesin aşina olduğu vatanseverliğin figürü üzere görülen bir Kara Murat kıssasından ironisini inşa ediyor İşte 70 lerin denizine tam da bu kıyıdan gireceğimi en baştan beri biliyordum

Orçun Ucal oyun üzerine konuşurken sizin rolü direkt ona teklif ettiğinizden kelam etti Bu noktada siz yarattığınız karakter ile Ucal ortasında nasıl bir bağ kurdunuz Rolü neden bilhassa onun için kaleme aldınız

Evet zira çok sevdiğim bir arkadaşım Bu oyun zati yalnızca ve yalnızca ona yazıldı Ben epey asosyal kapalı irtibat marifeti olmayan daima okuyan çalışan tahminen böylelikle saklanan bir kalem neferiyim Orçun birkaç yıl evvel benimle dostça bir bağlantı kurdu bu beni çok memnun etmişti ben de çabucak karşılık vermiştim sonra tesadüf Plastik Aşklar oyunumu yönetti ve daima irtibat hâlinde olduğumuz için birbirimizi tanıdık dayanılmaz bir arkadaşlık bağı kurduk Zeki tiyatro ve sanat üzerine bir bakışı olan üstüne bir de çok yetenekli bir insan Bu tanıma sürecinde esasen ona bir şey yazsam ne yazabileceğimi neyi nasıl parlatacağını çözmüştüm Bir gün Orçun bana Dönem oyunu ve queer sıkıntısı üzerinden bir oyun müellif mısın dedi ben de aslında bu teklif için pusuda bekliyordum Sonrası havai fişeklerin patlaması üzere aydınlığıyla aktı gitti

Fotoroman Kralı birçok noktada 70 ler furyasını izleyicilere hissettiren bir oyun Sokağa çıkma yasakları seks sinemaları sanat sinemalarından uzaklaşma faili meçhul cinayetler darbeler sendikalar derin devlet ilişkileri Oyunun art planında epey karanlık bir sürecin olduğunu söylemek mümkün Oyun ise temelinde bir karakomik Bu noktada karakomik sıkıntısını nasıl açarsınız ve bu denli karanlığın içerisinde Cem i nasıl tanımlarsınız

Çünkü hayat biraz bu türlü bir şey ağladığın yerden seni güldüren güldürürken kalbini sızlatan karanlıktayken umudun aydınlığına tutunmanı zorlayan çıkışsız sokaklarda çaldığın ıslık tutunduğun bir müzik mutsuzken aklına çağırdığın bir anı Yaşamak denen şey karanlık bir yol dünyayı aydınlatan ışıklara gereksinimimiz var Fotoroman Kralı nı böylesi bir karanlıkta yolumu bulmaya çalışırken yazdım Maalesef bugün de ülkemiz insanlarının kendilerini umutsuz hissettiği vakitlerden geçiyoruz ben de sahneden seyirciye bir kahkaha fırlatmak ve onu paylaşmak istedim zira sahiden kahkahanın birçok şeyi değiştirebileceğine yıkabileceğine çıkışın birinci adımı olabileceğine inanıyorum İhtilali ihtilalin silahlarıyla yapamazsınız sistemin aşina olmadığı silahlarla yapmak zorundasınız kahkaha da böylesi bir güç Yolların tuzaklarla örülü olduğu bir periyottan tezatlıkların kaynaşmasıyla geçebileceğimizi düşünüyorum

Yazdığım oyunlar genelde toplumsal gerçekçi kara güldürü oyunlardır Sıkıntısını slogan atarak anlatan kurguları sevmiyorum Bana nazaran kurgu problemini gündeliğin içinden gündelik gerçekliğin içinden anlatmalı Bu türlü bir şey yaşanmamış olabilir fakat yaşanması da epeyce olası bir şey üzere gözükmeli gerçeğini hayatın içinden sokağın lisanından periyodun ruhundan insanın kalbinden almalı İnsan ilgilerine periyodun müziklerine eşyalarına her yere sirayet eden kıssalar var o öykülerin nefesini hissettiğinizde aslında toplumun nefesine dönüşüyor Cem de tam bu noktada gül olamadan kırılmış bir goncanın öyküsünü taşıyor Devrin ruhunu fotoroman aracılığıyla yansıtıyor zira periyot için fotoromanlar çok takip edilen okuru olan tiraj attıran bir tıp içinde bir naiflik taşıyor Cem in çalıştığı sinema bölümünde o kadar fazla emek sömürüsü var ki mesela en yakın arkadaşı Ayı Bayram figürasyon yaptığı bir sinemada sakat kalmış ve set personelliği yapıyor Sektörel karanlığı fotoromandan aşmaya çalışan Cem in uğraşını izliyoruz Cem çektiği fotoromanların işçilerine paralarını periyodun sinema bölümünde ödeme aracı olan ve ucuza kırılan senetlerle değil peşin ödemeye çalışan biri Her bölümün hakka emeğe böylesi bir yerden yaklaştığını farz edersek toplumun devletin nasıl aydınlığa çıkacağının yolunu gösterdiğimizi düşünüyorum

Cem in tek dileği bir fotoroman hükümdarı olmak ve İrfan ile bir arada olmaktır Fakat her iki isteği da makul noktalardan kırılır gerçekleşmez Öncelikle Cem in hayatına taraf veren bu fotoroman hükümdarı olma dileği nereden gelir Cem in meşhurluk ile sınanması ve bunun daha çocukluktan başlaması onun karakterini nasıl biçimlendirir

Dram da bu yüzden değerini bulur kırılma eşiklerinin toplamı drama nefesini verir Cem in dileği aslında büyük bir duşta hakkın yenmediği sömürünün olmadığı bir ülkede sevdikleri ve dostlarıyla yaşamak içinde yaşadığı toplumun bir modülü olduğunun farkındalığıyla hak arama uğraşında omuzdaş aşkta sevgili dostlukta bir yaren olmaktır Lakin hayat her vakit size pürüzler çıkarır zati insanı insan yapan o maniler karşısında yaptığı hareketler bütünüdür dram da bu kırılmaların bütünlüğüdür İnsan kendi insan olma imtihanını tam da bu aralıktan yapar

Cem in çocukluğunda efsunlu çocuk hazret olması da aslında toplumsal çarpıklaşmayı güya gökte uzakta bir yerdeymiş üzere aramamamıza içinde bulunduğumuz sisteme bakmamıza dair bir tenkit Zira Cem i çocuk hazret yapan kendi ailesi üstelik bunu kendi haklılıklarına çok ikna olmuş bir biçimde yapıyorlar Cem in oyun boyunca toplumsal aşk kodlarına sömürü sistemine üzere toplumsal karşı çıkışlarının tohumları burada atılıyor zira karşı çıkışa evvel ailesinden başlıyor Bu kıymetlidir birinci karşı çıkış gayretine kendini altın yumurtlayan bir tavuk olarak gören ailesine karşı yapar zira ailesinin yarattığı ve periyodun basınının da körüklediği çocuk hazret imajına karşı çıkmak aslında güç bir şey O denli ya kendine konfor alanı yaratabilecek bir durumun içindedir kendi vicdan terazisinde bunu gerçek görmemesi ve palavra dünyada hakikat çabasına buradan başlaması onun karakter gelişimine dair bize seyirciye şuurlu konuşulmuş bir önsemedir

Cem ile İrfan ın aşkı tüm manilere karşın yollarına devam etme istekleri birlikte kalmak için verdikleri onca çaba bir noktada hezimete uğruyor Burada halkın eşcinselliğe yaklaşımı bu bağ önünde toplumsal İrfan ın peşindeki kanlıları ise kişisel bir mahzur olarak duruyor Cem İrfan aşkını toplumsal ve ferdî kesişimler üzerinden nasıl kuşattınız Bu alakanın önündeki maniler ve devri için karşılığı nedir

Tek bir periyoda ilişkin tutmaktan fazla tüm vakitlere yapraklarını dolayan bir sarmaşık üzere anlatmak istemiştim Pürüzler ve hezimetler her devir vardır yüzünü değiştiren bir canavar üzere tüm devirlere sirayet eder Belirtiğiniz üzere aşklarında toplumsal kodlardan örülmüş ferdî ön yargıları vardır özellikle İrfan ın Karşılarına gündelik yaşantılarından ve geçmişlerinden kaynaklanan mahzurlar çıkar bir de savaşını verdiklerini hak uğraşında siyasal maniler vardır

Cem ve İrfan sıkıyönetimin ulaşım yasaklarında birlikte omuz omuzalar bazen kimlik denetimi yapılan bir otobüste bazen yalnızca ayın olduğu bir otobanda ya da sabahı bekledikleri bir sabahçı kahvesindeki başlarını koydukları masada yan yanalar Aşk bu türlü bir şeydir yan yana olma hâli Yan yana fotoğraf çektirmek bu yüzden çok değerlidir hatırlarsanız oyunda Cem İrfan’la yan yana çekilmiş bir fotoğraflarının olmamasının huzursuzluğundadır ve oyunun finalinde nihayet yan yana fotoğraf çekilirler Yıl olmuş 2023 bizler hâlâ sevdiklerimizle yan yana selfie çekiyoruz işte tüm vakitlere yapraklarını dolayan sarmaşıktan kastettiğim bu yan yana olma hâli her türlü toplumsal kişisel siyasi pürüzleri alt eden bir his

Aşk bu oyunun merkezinde nasıl bir yerde durur Nasıl Cem i hayata bağlayan en güçlü bağ olur

Bir gözün göz bebeği neredeyse bir kalbe ruhun üflendiği yer neresiyse bir acının kanadığı yer neresiyse bir hasretin gurbet menzili neredeyse bir yaranın kabuk tutmaya başladığı yer neresiyse aşk da bu oyunun o bam telinde Cem içinde sıkıştığı dünyayla uzlaşmak zorunda olduğunun farkında ortağı olacaksanız tertibin o vakit onun su kaçırdığı yere yerleşmek zorundasınız aşk da budur katlanılmayanı katlanır hâle getiren yarına uyanmak için bir sebeptir Cem için aşk oyun için yazdığım müzik sözlerindeki üzeredir Vermezsen kalbini bana otomobil çarpsın sana üzere karşıt beddualı bir tutku Dünya sizin aşk bizim diyecek kadar da bir meydan okumadır

Oyunu yazarken Âşuk Mâşuk denklemini nasıl kurdunuz Âşuk ile Mâşuk u olağan kaidelerde yaşanması ve toplum tarafından onaylanması mümkün olmayan Cem ile İrfan aşkının görünür olduğu topluma sunulduğu ve kültürel bir karşılık ile yorumlandığı özel bir alan olarak yorumlayabilir miyiz

Elbette aslında belirttiğiniz gaye gözetilerek denklemi oradan kurmak istedim sağlamasını yapmak isteyen topluma tutabilecek bir ipucu gösterdim üstelik bu ipucu toplumumuzun klâsik bir öğesinden türemesi de bence pek tatlı

Oyunu yazarken cinsiyet ve kimlik problemlerine eğileceğimi biliyordum Queer üzerine cinsiyet üzerine okumalar yaptım Lakin uzun bir mühlet oyun için tek söz bile yazamadım Zira cinsiyet problemine nereden yaklaşacağımı bilemedim Çok farklı ancak bir de o kadar bizden olan bir kapı aralığı bulmam gerekiyordu Bayan kılığına giren erkek durumu için bizden bir kıssanın peşine düşmek için aklıma seyirlik oyunlarımızdaki cinsellik cinsiyet bozumu cinsiyetsizlik cinsel latifeli oyunlar geldi Köylerin kentlerin kasabaların meydanlarında oynanan Âşuk ve Mâşuk oyunu ilgimi çekti zira karşımızda bir bayan Mâşuk ve bir erkek Âşuk kılığına giren iki adam var Bu iki erkek kadın erkek sevgisini kurlaşmasını yansıtan seyirlik bir oyun oynuyor ve bu cilveleşme hâli seyirciyi güldürüyor Aslında alt akıntıda birbiriyle cilveleşen iki erkek var Bu erkeklerden biri de bayan kılığında Tüm bunlar da bir seyirci kümesinin düğün bayram eğlence seyircisi önünde oluyor Seyirci natürel burada iki erkeğin cilveleşmesine bakmadan o büyük görkemli kıyafetlerdeki Âşuk Mâşuk cilveleşmesine toplumsal cilveleşmeye gülüyor aslında Lakin bir yandan da evvelce bu erkeklerin göbeklerinin açıkta olup Âşuk ve Mâşuk un yüzlerinin o çıplak erkek göbeklerine çizilip oynandığını da biliyoruz Âşuk ve Mâşuk un öpüşmelerinin iki erkek göbeğinin tensel temasıyla yapıldığı bir seyirlik oyun kelam konusu İllaki oyunu oynayan iki erkek bunu bir bromance tutumuyla yapmasa da ya da yapsa da seyirlik görünüm farklı Nereden bakarsak bakalım çok değişik bir durum ve kültürümüzün bir modülü olması açısından da değerli Bu durumu görünce Âşuk ve Mâşuk kıyafetleri içine saklanıp aşklarını yaşayan iki erkeğin öyküsünü yazmak istedim O denli ya hepimiz şu diken üzere dünyada saklanacak ve kendimizi özgürce yaşayacak bir yer arıyoruz Keza alt metnin düzgünce tabanlarında tuhaf bir soru da var illa iki erkeğin aşkında birinin bayan başkasının erkek üzere mi gözükmesi lazım iki erkeğin erkek kalarak da aşkını yaşaması mümkün olamaz mı Özetle bu Âşuk Mâşuk sıkıntısıyla katmanlı bir cinsiyet sorunsalına kapı açmak istedim isteyen istediğini istediği biçimde düşünsün diye tahminen bu hususta birilerine ilham olur daha da derinleşme imkânı açarız diye Bu araştırmaları okumaları ve heyecanla keşfettiğim Âşuk Mâşuk durumunu evvel Orçun la sonra Tiyatro Alesta nın grubuyla paylaştım onlar da çok heyecanlandılar ve bana bu oyunu yazmam için inanılmaz bir hürlük ve güç verdiler sağ olsunlar

Son bir soru olarak içerisinde bu denli ikilik ve diyalog içeren Fotoroman Kralı nı nasıl ve neden tek bir oyuncu ile sahneye taşımak istediniz

İnanın bu benim için büyük bir kahkahadır çok eğlenceli bir soru sorduğunuz için teşekkür ederim Bu kadar ikilik diyalog tek kişilik bir oyunda önemli bir yük oluşturuyor bunun daima farkındaydım Bu Orçun la ortamızda acayip bir espridir oyunu Orçun a birinci yolladığımda oyun sahnelenen hâlinin iki katı uzunluğundaydı ve daha fazla karakter vardı Orçun bana Ali bunu insan oynayacak biliyorsun değil mi demişti ben de Ama bunu da insan yazdı beybi diye yanıt vermiştim Orçun un ne yapabileceğini biliyordum biraz da onu zorlamak istedim zira ben daima kendimi çok zorladığım için etrafımdakileri de zorlarım Bu özelliğim bilinir bazen karşı taraf için sevimsiz olabiliyorum bu sebepten Orçun a metni istediğin üzere kısalt değiştir biçime sok lakin sen bunu yapacaksın demiştim bu öylesine kuru bir laf değildi kalbimden inandığım bir laftı hakikaten sonuç ortada bu ortada dramaturgumuz Nevra ya da kalbimden kuşları gönderiyorum metni çok hoş kısalttı direktörümüz Ahmet e de kocaman bir güneş gönderiyorum o da metni harikulade bir sahne lisanıyla evrillti Müzikleriyle kelamlara can veren Onur a oyunun ritmini kuran koreografımız Seçil e ve tüm takıma sevgilerimi gönderiyor önlerinde saygımla eğiliyorum Sonuç olarak çok yanlışsız bir şeyi başarmış olmanın mutluluğundayım Orçun sahnede ışıl ışıl parlıyor insanın kalkıp ona sarılası geliyor Bu ortada birkaç yıl sonra Fotoroman Kralı nın altı kişilik tüm karakterlerini sahnede gördüğümüz bir versiyonunu yazıp kitaplaştırmayı düşünüyorum fakat buna daha vakit var