Hülya Şenday Özdamar
Öykü, yüzyıllardan beri bireylerin hislerini, fikirlerini söz etmek için kullandığı bir edebi çeşittir. Hikayelerde bireylerin duygusal fikirleri konuşur, koşuşturur, savaşırlar birbirleriyle. İşte bu uğraşta müellif muvaffakiyete ulaşır, müellifin bu savaşımı kitaplaştırılır.
Recep Nas’ın Öteki Yayınevi tarafından yayımlanan ‘Kuşların Şenliği’ isimli hikaye kitabında bu savaşımı fark ederiz. Her bir tümcesi, bireyin şuurunu dağlar. Müellif, vakit zaman, bir edebi teknik olan “bilinç akışı”nı kullanır. Akıcı bir lisanla okuyucuya sunulan ve yer yer imgesel çağrışımların yer aldığı kitap, on beş hikayeden oluşmaktadır.
İlk hikaye ‘Sevgili Ölüm’ (syf. 7) bir serzenişle başlar. Hikayenin anlatıcı karakteri mevte şöyle seslenir: “Sevgili mevt. Yerin yurdun yok mu senin? Var git; güzel bırak başımızı.” Mevtle giriştiği bu pazarlığı hikayenin sonuna dek sürdürecek olan anlatıcının, hikayenin öbür karakterlerinin ömür tecrübelerine üstten gözlemleyen bir tanrı-anlatıcı olduğunu, “Annee! Annee!” çığlığından sonra hikayenin izleğine ait verdiği şu ipucuyla ortaya koyar: “Kimseler yok konutta. Merdivenlere çöküp ağlıyor. Vefat tadında bir yalnızlığı tadıyor birinci kez”… Ölüm tadında bir yalnızlık, hepimiz ölümlüyüz, vefatı tadacağız, hangi renge bürünürse bürünsün ömürde yalnız kalacağız. Hiçleşeceğiz, yok olup gideceğiz. Anlatıcının mevti yalnızlıkla bağdaştırması, hayatın yitmesinden ibaret.
Üçüncü hikaye ‘Rüzgârlı Zirve’den Her Cuma Kopardığım Bakış’ (syf. 27) da birinci kişi anlatıcının ağzından anlatılır. Her şey yaşanmış bitmiş, giden gitmiş, geride kalan bir hayalin peşinde Rüzgârlı Tepe’ye gelmiştir anlatıcı. Hikaye, yurtsama hissinin neden olduğu yürek vurgununu andıran ansızın ortaya çıkan bir sarsıntısı üzere birden başlar: “Tam inecekken yamaçtan aşağı. Bir kıpırtı tam ense kökümde. İlkel elim uzanıverdi birden başımın ardına. Vazgeçtim inmekten. Kalakaldım olduğum yerde. Bu, senin elindi. Tamirci çırağı elin. En baba elin. Baba olamama elin. Makineye kaptırdığın elin. Personel elin. Mezarlık çalışanı çocuklara para dağıttığın elin. Senin elin.” El imgesi yanı sıra alın terine yapılan göndermelerle de öne çıkan bir hikayedir ‘Rüzgârlı Zirve’den Her Cuma Kopardığım Bakış’. Bedeli bilinmezlikle ve hakları yenilerek geçen bir ömrün, bir işçinin dramı, bir dost ya da kardeşin akabinde yazılan bir ağıt üzere de okunabilir bu hikaye. Sıcak bir dost eline değmenin hasreti yaşanır hikayede, büyük bir hasretle anılır dost ya da kardeşle geçirilen vakitler. Onunla geçirdiği saatlerin, yaşanmışlığın izlerine şahit oluruz. Dostu huzur verir anlatıcıya. Onu sevgiyle yâd etmesi, yalnızlığını gidermektedir.
Altıncı hikaye ‘Yarınsız’da (syf. 39) bir babanın mevti akabinde duyulan hasreti, sevgiyi ve saygıyı paylaşırız. Babanın yaşlılıktan kaynaklanan tükenmişliğini, ruhsal karmaşasını, şimdiki vakitle kopardığı bağını geçmişin çöplüklerinde aranışını okuruz. Toplumun gelenek ve göreneklerine kadar köklerin ne kadar derinlerde olduğuna şahit oluruz şu satırlarda: “Kızlı erkekli oturmuşlar badem ağaçlarının altına, bir yandan türkü çığırıp bir yandan mandolin çalıyorlar. Hiç olur mu? Kızlı erkekli. Ateşle barut. Siz, kızlı erkekli birebir sınıfta mı ders görüyorsunuz üniversitede? Cevap vermedim. Cık cık… Sağa sola salladı başını. Çenesini bastonuna dayamış, öylece bakakaldı yüzüme kalın gözlük camları gerisinden. Suskun…” Anlatıcı, yarınlarda bekleyecek kadar babasına bağlı olduğunu söz eder. Bir koca ömrün düşle gerçek ortasında yarını olmayan/olamayacak bir güne sığıştırıldığı hikayede, sonu mevtle bitse de yaşama sıkı sıkıya bağlığın izlerine rastlarız.
Kitabın yedinci hikayesi ‘Nenem’ (syf. 45), vefat ve hasret izleklerinin iç içe geçtiği bir hikayedir. Nenesinin ölmek üzere olduğu haberinin gelmesi üzerine ana karakterimiz olan çocuk, nenesinin acı çekmesi karşısında çocukça tahliller üretir. Şahit olduğu vefat olgusu karşısında bir cins his karmaşası yaşamaktadır ve mevt olgusu karşısında düştüğü çaresizliği kendince kurduğu bir oyunla alt etmeye çalışmaktadır: “ …Bir duşta, bir yerden öbür bir yere geçivermek üzere, iki katlı kerpiç konutumuzdan nenemin, ‘tavuk kümesi gibi’ dediğimiz iki göz meskenine akıverdik.” Vefatla yüz yüze acılar içinde kıvranan nenesini ‘tavuk kümesinde bırakıp yaşlı kiraz ağacının bilge gövdesine sığınmış ve nenesiyle hayali bir körebe oyunu kurmuştur. Nenesini ararken lisanına doladığı tekerlemede arayışın, bulamayışın ve çaresizliğin vurgulanması hikayenin tematiği açısından çok değerlidir : “Elden vefa, zehirden şifa, çık nenem çık ortaya. Elden vefa, zehirden şifa, çık nenem, çık ortaya”…
Kitabın on üçüncü hikayesi, ‘El’ (syf. 83) ise “enseste” odaklanan bir hikaye. Erkek hâkim toplumun bir temsilcisi olması bir yana, cinselliğini toplumsal normların sonlarını ihlal ederek yaşamaktan çekinmeyen baba figürü, ‘yılan’ imgesiyle özdeşleştirilmiştir. Kız ise ‘kuş’ imgesiyle yer alır hikayede. Yaşananlara homurdanmalarıyla reaksiyon vermek dışında bir şey yapmayan annenin pasifliği, onun duyarsızlığı olarak değil, babanın baskın karakterinin ve hastalıklı kişilik yapılanmasının vurgulanması emeliyle hikayede bu halde yansıtılmıştır. ‘El’, bu durumun ruhsal açmazlarını derinlemesine yansıtıp işleyen bir hikaye.
Kitapta yer alan hikayelerin işlenmesindeki akıcılık ve üslup, duygusal kanıdaki bütünsellik önümde yeni yollar açtı. Yeni bir dünyaya adım attım. Hikayelere bütünlüklü bakıldığında görülen tutarlılık, tümcelerin akıcılığı ve sözcük seçimindeki muvaffakiyet, bu hikaye kitabı üzerine bu yazıyı yazmamda beni teşvik etti. Kısaca değindiğim bu kitabı okumanızı ve değerlendirmenizi öneririm.