Dünyanın ilk yazarı kimdi?

ABD nin Los Angeles kentinde bulunan Getty Müzesi ne nazaran Avcılar esc arkeolojik keşifler tarihte bilinen en eski yazının M Ö 3 bin 400 civarında Basra Körfezi yakınlarındaki Sümer ismiyle bilinen antik bir Mezopotamya bölgesinde icat edildiğini ortaya çıkardı Biritish Library nin Avcılar escort kaydettiği kadarıyla çivi yazısı diye bilinen bu yazı tipi sivri uçlu bir aletin ıslak kile bastırılmasıyla kama halindeki işaretler biçiminde yazılıyordu

New York taki Metropolitan Sanat Müzesi nde doktora sonrası Esenyurt Olgun Escort küratörlük misyonunu yürüten Erhan Tamur birden fazla insanın epik Yunan şairi Homeros lirik şair Sappho ya da tarihçi Herodot üzere antik devir Yunan entelektüellerini tarihte bilinen birinci muharrir olarak alıntılayabileceğini Esenyurt Sınırsız Escort söylüyor Ne var ki Tamur Live Science a verdiği demeçte bu figürlerden neredeyse bin yıl evvel Enheduanna ismiyle bilinen bir prenses rahibe ve şairin yaşadığını belirtiyor

Yale Üniversitesi nde Asur uzmanı olarak vazifesini sürdüren Benjamin Foster ise verdiği demeçte Tarihteki Birinci müellif derken kendi ismiyle bildiğimiz ve var olan bir metinle ilişki kurabileceğimiz birinci muharrir olduğunu kastediyoruz diyor ve ekliyor Mezopotamya edebiyatının büyük kısmı kelam konusu olduğunda muharrirlerin ismini bilmiyoruz ancak o Enheduanna bir istisna

Tamur birebir vakitte Enheduanna nın M Ö 2 bin 334 yılından M Ö 2 bin 279 a kadar yaşayan Akad Hükümdarı Sargon un kızı olduğunu belirtiyor Tamur New York taki Morgan Kütüphane ve Müzesi nde Ekim 2022 de başlayan ve Şubat 2023 e dek sürecek olan Yazan Bayan Enheduanna ve Mezopotamya nın Bayanları M Ö 3400 2000 başılıklı Enheduanna yı bahis alan bir standın eş küratörü

İMPARATORLUĞU TAHKİM ETMEK İÇİN RAHİBE OLDU

M Ö 2 bin 300 yılı civarında Kral Sargon kuzey Mezopotamya nın Akad kültürü güney Mezopotamya nın Sümerleri fethettiği devirde Mezopotamya nın büyük kısmını kendi yönetimi altında birleştirdi Tamur bu olayın dünyanın birinci imparatorluğunun ya da devletlerin tek bir otorite altında toplandığı yapı olan Akad İmparatorluğu nun önünü açtığını belirtiyor

Sargon yeni imparatorluğunu pekiştirme uğraşının bir kesimi olarak kızını Sümerlerin ay ilahı olan Nanna nın Sümer kenti Ur daki baş rahibesi olarak görevlendirdi Tamur bu rolü üstlendiği vakit Sümerce de yüksek rahibe cennetin süsü manasına gelen Enheduanna ismini aldığını aktarıyor

Tamur Ay Tanrısı nın baş rahibesi ve babasının Ur kentindeki temsilcisi olarak Bariz biçimde Ur kentinde büyük değer taşıyan bir şahsiyetti diyor ve ekliyor Ve bütün bu sorumlulukların yanı sıra şiirler de yazdı

The Conversation isimli sitede bir makalesi yayınlanan ve Sydney Üniversitesi nde Asur uzmanı olan Louise Pryke nin aktardığı kadarıyla çağdaş dünya Enheduanna yı birinci sefer 1927 yılında İngiliz arkeolog Sir Leonard Woolley nin Ur da yaptığı hafriyatlar esnasında gün yüzüne çıkarılan bir kaymaktaşı diskin kalıntıları sayesinde öğrendi Olağanda ABD nin Philadelphia kentindeki Penn Müzesi nde korunan diskte yönettiği tapınakta Nanna nın kızı Sümer tanrıçası İnanna ya bir sunak ayırdığı için Enheduanna ön tarafta manzarasıyla ve art tarafta ismiyle tasvir ediliyor

Enheduanna nın yazdığı şiirlerden birkaçı Nanna yı onurlandırıyor Öte yandan Enheduanna nın şiirlerini 2001 yılında Inanna Lady of Largest Heart İnanna En Büyük Kalbin Sahibesi ismiyle İngilizceye çeviren Jungcu analist Betty De Shong Meador a kalırsa rahibe yaşadığı yer sabah ve akşam yıldızı Venüs olan İnanna ile çok daha fazla ilgileniyordu

EDEBİ YARATININ BİRİNCİ ÖRNEĞİ

Tamur Enheduanna nın yazdığı şiirlerde İnanna nın aşk ve savaş tanrıçası Akadlı muadili İştar ile bir tutulduğunu tabir ediyor Meador rahibenin yazılarında hem yıkım hem de cömertlik yeteneğine sahip İnanna hem zalim ve acımasız hem de sevgi dolu ve kibardır dediğini aktarıyor

Enheduanna nın şiirleri onu zorla vazifeden almaya çalışan büyük ihtimalle Ur Hükümdarı Lugalanne ye karşı yürüttüğü gayret ve gibisi otobiyografik detaylar bağlamında varlıklı içeriğe sahip metinlerdi Tamur Enheduanna otobiyografik detayları anlatısına eklediğini bildiğimiz birinci yazar diyor ve ekliyor Yanı sıra kendisi bizlere bu şiirleri nasıl yazdığına ait bir şeyler anlatan birinci müellif Dünya edebiyatında binlerce yıl boyunca kullanılacak olan bir metaforu bilindiği kadarıyla birinci kere kullanarak edebi yaratım hareketini bir doğuma benzetiyor

Yazının yepyenisi Live Sciense sitesinden alınmıştır Çeviren Tarkan Tufan