Yunus Ülger
Türk edebiyatında ‘Köy Romancısı’ olarak bilinen Yoksul Baykurt, vefatının 23’üncü yıldönümünde, 1979’dan vefatına kadar yaşadığı Almanya’nın Duisburg kentinde anıldı. Duisburg Kent Kütüphanesi’nde düzenlenen anma toplantısına çoğunlukla Baykurt’un arkadaşları, dostları ve sadık okurları katıldı. Müellif, 11 Ekim 1999’da pankreas kanseri sebebiyle 70 yaşında Duisburg’a komşu kent Essen’in üniversite kliniğinde hayatını kaybetmişti.
Toplantıda, Baykurt’un ‘Duisburg Üçlemesi’ olarak bilinen romanlarından Yüksek Fırınlar ile Koca Ren’in Almanca çevirileri de tanıtıldı. Üçlemenin başka romanı Yarım Ekmek (Halbes Brot), 2011 yılında Sabine Adatepe tarafından Almancaya çevrilmişti. Üç kitap da Duisburg’daki Dialog Yayınevi tarafından yayımlandı. Türkiye’de yazdığı romanlarında köylüleri anlatan Baykurt, bu üç romanında da Duisburg’da yaşayan ve çalışan Türkiyeli çalışanları anlatıyor.
‘KADIN KAHRAMANLARI ÖZGÜRLÜKÇÜ’
Toplantıda, Yüksek Fırınlar ile Koca Ren’in mütercimleri, kitaplardan kısımlar okudular, Baykurt’un edebiyatçı kişiliği hakkında görüşlerini bildirdiler. Edebiyatçı arkadaşları ile dostları ise, onun öğretmen ve sendikacı istikametlerini hatırlattılar. Koca Ren’i Almancaya çeviren Dr. Eva Lacour, Koca Ren’in toplumsal adaletsizliği işleyen bir roman olduğunu belirterek, burada bayan kahramanların klâsik rollerine karşı çıkmasının, münasebetiyle özgürlükçü olmasının dikkatini çektiğini söyledi. Baykurt’un köylü bayanlara erkeklerden bağımsız işler yaptırdığını, toplumda kadın-erkek rollerine eleştirel baktığını belirtti. Dr. Lacour, çeviride bilhassa tabirlerde zorlandığını söyleyerek, “Bu, birden fazla vakit samanlıkta iğne aramak gibiydi” dedi. Yüksek Fırınlar’ı çeviren Baykurt’un arkadaşı Hartwig Mau, Baykurt’un romanında kelamlı edebiyat kaynaklı masalımsı, destansı bir anlatım olduğunu söyledi. Lisanının de çok sade olduğunu belirten Mau, tabirleri ve birtakım kavramları çevirmede zorlandığını, bunun için kendisinin ve Baykurt’un yakın arkadaşlarından müellif Mevlüt Asar’dan takviye aldığını söz etti.
‘GEÇ DE OLSA ÜÇLEMEYİ YAYIMLAMIŞ OLMAKTAN MUTLUYUM’
Fakir Baykurt’un Duisburg Üçlemesi’nin yayımlanmış olması, Dialog Yayınevi’nin sahibi ve müellifi yakından tanıyan Tayfun Demir’in yapıtı. Siyasi sebeplerden Almanya’ya göç eden Demir, Türk edebiyatının Almanya’da tanınmasında değerli katkıları olan bir isim. Duisburg Kent Kütüphanesi’nde Türkçe kitaplık kısmı açılmasını sağladı ve uzun yıllar burada çalıştı. Demir, Baykurt’un Duisburg Üçlemesi’nin Almancaya çevrilmesini çok istediğini, ne yazık ki bunun mümkün olmadığını söyledi. 2011’de Dialog Yayınevi olarak kendisinin üçlemenin romanlarından Yarım Ekmek’i Almanca olarak yayımladığını bildiren Demir, “Bu çeviri ilgi görür, başka iki kitabı bu sayede yayımlama imkanı buluruz diye umduk, ne yazık ki Alman yayınevleri ilgi göstermedi” dedi. Bunun üzerine Duisburg Belediyesi’nden çeviri için takviye istediğini söyleyen Demir, Kent Kütüphanesi bünyesindeki Duisburg Edebiyat Derneği’nin katkısıyla Yüksek Fırınlar ile Koca Ren’i çevirtip yayımlayabildiğini söyledi. Demir, Baykurt’un üçlemesinin Türkiye’den Almanya’ya iş gücü göçünün değerli dokümanlarından olduğunu belirterek, “Çok geç de olsa üçlemeyi yayımlamış olmaktan çok mutluyum” sözlerini kullandı.
FAKİR BAYKURT MÜKAFATI VERİLİYOR
Duisburg Belediyesi, Türk edebiyatının önemli müellifi ismine 2014 yılından beri her iki yılda Yoksul Baykurt Kültür Mükafatı veriyor. Ödül, Duisburg’un kültür ve sanat ömrüne katkıda bulunan müellif ve sanatkarlarına veriliyor. Şimdiye kadar Lütfiye Hoş, Diana Amiryan, Mevlüt Asar ile Tayfun Demir mükafata kıymet görüldü. Ayrıyeten, Yoksul Baykurt’un ismi, Almanya’nın değerli müelliflerinin ismini taşıyan sokaklarının yakınında bir meydana verildi. Baykurt, 1995’de emekli oluncaya kadar Duisburg’da Türkçe öğretmeni olarak çalıştı. Müellif, neredeyse bütün Avrupa ülkelerinden Çin, Kanada, Amerika’ya kadar çok sayıda ülkede okuma aktifliklerine katıldı.