Cell Press
İnsanlık tarihinin başlarında Bering Denizi’ni aşarak Kuzey Asya’dan Kuzey Amerika’ya hakikat gerçekleşen göç hareketi, yeterli bilinen bir olgu. Başka yandan, bu vakit zarfında Kuzey Asya’da ömrünü sürdüren insanların genetik yapısı, bu bölgede bulunarak incelenen eski genomların sayısının az olması nedeniyle bugüne dek sırrını korudu. Şimdiyse, 12 Ocak günü Current Biology mecmuasında bir bülten yayınlayan araştırmacılar, ortadaki boşluğu doldurmaya yardım eden ve Kuzey Amerika’dan Kuzey Asya doğrultusunda aykırı istikamette göç eden insanların gen akışını ortaya koyan, en eskisi 7 bin 500 yaşındaki on kişinin gen haritasını aktardılar.
ALTAY-SAYAN KAVŞAĞI
Yaptıkları tahliller, Rusya, Çin, Moğolistan ve Kazakistan’ın birleştiği Neolitik (Cilalı Taş Devri) Altay-Sayan bölgesinde yaşayan ve daha evvel tanımlanmamış bir erken devir Holosen Çağı Sibirya kümesini gözler önüne serdi. Ulaşılan genetik datalar, bu şahısların hem paleo-Sibirya hem de Eski Kuzey Avrasya (ANE) topluluklarının torunları olduklarını ortaya koydu.
Almanya’daki Tübingen Üniversitesi’nde vazifesini sürdüren ve araştırmanın kıdemli muharriri olan Cosimo Posth şunları aktardı: “Altay’da daha evvel bilmediğimiz, 7 bin 500 yıl evvel yaşayan bir avcı-toplayıcı topluluğu belirledik; bu, son Buzul Çağı esnasında Sibirya’da yaşamakta olan iki farklı küme ortasında gerçekleşen bir karışım. Altay avcı-toplayıcı kümesi, Kuzey Asya’da bulunan pek çok çağdaş ve daha sonra gelen topluluğa katkı sağladı ve bu, yiyecek peşinde gezinen toplulukların hareketliliğinin ne derece büyük olduğunu ortaya koydu.”
Posth, Altay Bölgesi’nin, basında, yeni bir arkaik hominin (insansı) kümesi olan Denisovalıların keşfedildiği yer olarak tanındığını belirtiyor. Bunun yanı sıra, bölge, binlerce yıl boyunca Kuzey Sibirya, Orta Asya ve Doğu Asya ortasında yaşanan nüfus hareketlerinde bir kavşak noktası olarak insanlık tarihinde de büyük değer taşıyor.
Posth ve meslektaşları, açığa çıkardıkları eşsiz gen havuzunun, Baykal Gölü avcı-toplayıcıları, Okunevo ile irtibatlı göçebe çobanlar ve Tarım Havzası mumyaları üzere Kuzey ve İç Asya’dan Bronz Çağı topluluklarına katkı sağlayan ANE ile kontaklı olduğu düşünülenler kelam konusu olduğunda, en uygun kaynağı temsil edebileceğini tabir ediyor. Başlangıçta Uzak Doğu Rusya’dan gelen Taş Periyodu avcı-toplayıcılarında tanımlanan Eski Kuzeydoğu Asya (ANA) soyunu, farklı kültürel özelliklerle ilişkili diğer bir Neolitik Altay-Sayan bireyinde de tespit ettiler.
KITALARARASI ‘OTOBAN’
Ulaştıkları bulgular, ANA soyunun daha evvel tespit edilenden yaklaşık 1500 kilometre daha batıya yayıldığını gözler önüne seriyor. Rus Uzak Doğu’sunda, Japon Takımadaları’nda yaşayan avcı-toplayıcı kümelerle ilişkileri ortaya konan ve Jomon topluluğu ile bağlantılı soylara sahip olan 7 bin yaşındaki bireyleri de saptadılar.
Bunların yanı sıra, eldeki bilgiler, son 5 bin yıl içerisinde Kuzey Amerika’dan Kuzeydoğu Asya’ya gerçekleşen gen akışının Kamçatka Yarımadası ve Orta Sibirya’ya ulaşan çoklu fazlarıyla da dengeli görünüyor. Araştırmacılar, ulaşılan bulguların, Holosen’in* başından itibaren Kuzey Asya’da büyük oranda birbiriyle ilişkili bir nüfusun varlığına işaret ettiğini belirtiyorlar.
Çin’deki Fudan Üniversitesi’nde misyonunu sürdüren ve araştırmanın başyazarı olan Ke Wang, “Bende en fazla şaşkınlık yaratan bulgu, öbür Altay avcı-toplayıcılarıyla emsal bir periyoda tarihlense de tam manasıyla farklı bir genetik profile sahip, Rusya’nın uzak doğusundaki topluluklarla genetik yakınlıklar taşıyan bir bireyden sağlandı” diyor. “İlginç bir halde, ‘Nizhnetytkesken’ insanı, dini bir kostümü de içeren varlıklı mezar eşyaları ve muhtemelen Şamanizm’e dair ispatlar biçiminde yorumlanan objeler barındıran bir mağarada keşfedildi.”
KOZMOPOLİT BİR BÖLGE
Wang, bulgunun, birbirinden ziyadesiyle farklı profillere ve geçmişlere sahip olan bireylerin birebir bölgede ve birebir vakit diliminde yaşadığını düşündürdüğünü söylüyor.
“Nizhnetytkesken beşerinin uzaklardan mı geldiği yoksa içine doğduğu toplumun yakınlarda mı yaşadığı şimdi bilinmiyor. Bununla birlikte, mezar eşyaları, hem kültürel hem de genetik bağlamda farklı bireylerin Altay Bölgesi’ne göç ettiğini düşündüren öteki mahallî arkeolojik bağlamlardan farklı görünüyor.”
Altay’da ulaşılan genetik datalar, Kuzey Asya’nın 10 bin yıl kadar daha evvelki bir periyotta, uzun coğrafik aralar sathında ziyadesiyle temaslı kümeler barındırdığını ortaya koyuyor. Posth, “Bu bulgu, insan göçlerinin ve katkılarının, eski avcı-toplayıcı toplumlar açısından da bir istisnadan çok norm olduğunu gözler önüne seriyor” diyor.
Araştırma, Max Planck Derneği, Alon Cemiyeti, Rusya Bilim Vakfı, Rusya Temel Araştırma Vakfı, Kore Ulusal Araştırma Vakfı (NRF), Rusya Federasyonu Bilim ve Yüksek Öğretim Bakanlığı ve Altay Devlet Üniversitesi tarafından destekleniyor.
* Holosen, Pleistosen zamanının bitmesinden günümüze kadar sürmekte olan jeolojik devreye verilen isim. Bu devir, Genç Buzul çağının akabinde başlayan buzul açısından dingin periyoda karşılık geliyor.
Yazının yepyenisi EurekAlert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
