İlyas Özçakır: İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin 30 maddesi için 30 kısa oyun yazılacak

Birileri nasıl ortaya çıktı Bu türlü bir oyunu tasarlayıp yönetmeye nasıl karar verdiniz

İlyas Özçakır Bir gün bir hikaye toplamı okudum İnsan Hakları Üniversal Bildirgesi nin her hususu için farklı bir müellif bir hikaye yazmış Memleketler arası Af Örgütü yayımlamış bunu Ben de bunun oyun versiyonunun daha hoş olacağını düşündüm Birileri projesi birinci o vakit aklıma geldi Sene 2014 O vakit daha farklıydı matematiği Sahnesi olmayan bir tiyatrocu olarak tek başıma yapamayacağımı düşündüğüm için sahnesi olan bir tiyatroya göndermiştim bu bizim için de büyük iş dediler Ben projeyi rafa kaldırıp diğer projeler üretmeye devam ettim onları hayata geçirdim Sonra pandemide yolumuz FNF Türkiye Friedrich Naumann Foundation ile kesişti Onlara bu projemden bahsettim desteklemeleri için Onlar da çok sevdiler projeyi çok önemli takviyeleri oldu ve başladık projeye

Birileri İnsan Hakları Üniversal Bildirisi ndeki üç unsurdan yola çıkılarak yaratılmış üç farklı oyundan oluşuyor Bu üç maddeyi nasıl belirlediniz Kalan yirmi yedi unsur için de birer oyun olacak mı Gelecek maksatlarınız nedir

İlyas Özçakır Bildirge de yer alan toplam 30 husus için 30 kısa oyun yazılarak 30 karakter üzerinden her bir husus için birer insanın kıssası anlatılacak Bu karakterleri 30 farklı oyuncu canlandıracak Oyunlar her seferinde üçlemeler halinde sahneye taşınacak Bu yılki üçlememiz Özgürlük Üçlemesi Daha sonra Emek Üçlemesi Yargı Üçlemesi üzere temalarla her sene yeni bir üçleme halinde olacak Toplamda 4 üçlemeyi İstanbul da yapmak kalan 6 üçlemeyi Marmara bölgesinin dışındaki bölgelerde o bölgelerin mahallî tiyatrolarıyla yapmak istiyorum natürel kâfi kaynağı bulabilirsem Sonra da bu projeye milletlerarası bir yerde başlamak istiyorum

Oyunda üç kısa kıssa var Direktör tek olsa da her öyküyü öteki bir muharrir kaleme almış Yazarlarla olan münasebetinizi ve oyunların yazım sürecini anlatır mısınız

İlyas Özçakır Kalemini sevdiğim üç müellife gittim Çağdaş Ekin Şişman H Can Utku Alis Çalışkan Projeyi anlattım Bildirge den birer unsur seçmelerini ve özgürlük temalı birer tek kişilik kısa oyun yazmalarını talep ettim Onlar da özgür bir halde birer unsur seçip o hususlardan hareketle büsbütün kurmaca kıssalar yazdılar Sonra birbirinden bağımsız bu üç kısa oyunu tek oyun halinde sergilemeye başladık

İrem Kalaycıoğlu Özgür Yetkinoğlu Gül Tabiat Selvi de oyunculuklarıyla beğeni topluyorlar Bu oyuncularla yollarınız nasıl birleşti

İlyas Özçakır Özgür le çok eski bir dostluğumuz var Profesyonel tiyatroya birlikte başladık sayılır Lakin uzun mühlet birlikte iş yapmamıştık uygun projeyi ve uygun vakti bekliyorduk Can Utku Onur oyununu muharrir yazmaz Özgür aklıma geldi aslında Teklifimi kabul etti ve çalışmaya başladık İrem ve Tabiat ise bizim kulübün Galatasaray Üniversitesi Tiyatro Topluluğu üyelerinden İkisi de yeni mezun ve hayatlarını profesyonel tiyatro yaparak kazanmanın formülünü oluşturmaya çalışan iki yetenek Daha evvel ikisini de izlemiştim hem üniversite oyunlarında hem de Sarı Sandalye nin Kral Übü oyununda Bu hayli sıkıntı iki rol için hem yetenekli hem de disiplinli oyunculara gereksinimim vardı sağ olsunlar onlar da teklifimi çabucak kabul ettiler

‘ERİL TAHAKKÜMÜN KARŞISINDA DİŞİL DİRENÇ VAR’

İlk oyunda toplumsal baskı altında kalan bayanların toplumsal ve ekonomik hayattan uzaklaştırılmalarını izliyoruz Bayanları bu kadar tehlikeli hale getiren şey ne sizce

Çağdaş Ekin Şişman Bayan bu baskıyı şiddeti en ağır olarak yaşayan figür Çağlar boyunca bu bu türlü Burada şunu açmak yerinde olur Eril hegemonyaya ve erkekliğe karşı dişil olanı sadece bayan cinsiyeti olarak düşünmüyorum Hatta daha da geniş manada eril tahakkümün faillerinin karşısına bayanları LGBTİQ bireyleri dişi erkek fark etmeksizin tüm canlıları doğayı da katalım Bu durumda eril tahakkümün faili olanlar tüm gezegende muazzam bir azınlık olarak kalıyorlar Münasebetiyle bir bayan karakterde Öykü de beden bulan varlık aslında bir epey kalabalık Öte yandan yaratıcı ve yok edici gücün de dişil bir yanı olduğunu söyleyebiliriz Yunan mitolojisinde ilksel tanrıça Gaia nın toprak ananın dişi olması da güçlü bir mittir mesela Toprağın rahmetini sağlayan Demeter de bayandır savaşın fırtınaların kas gücünün rableri ise erildir Gibisi pek çok örnek sayabiliriz Batı ve Doğu mitolojisinden Benim de eril tahakkümü yeryüzüne karşı konumlamam biraz bundan Şüphesiz yeryüzünün eşit olması gereken birer modülüdür eril ve dişil Lakin dişil olan tahakkümden çok gerçeğin yaratıcılığın sevincin tabiatın sanatın sıfatıdır Dişil olan tahakkümden fazla direnç sebat yok olma ve var olmanın gücünü taşır Yani eril tahakkümün karşısında dişil direnç var diyebilirim Hatta bu direnç kozmik küme misali eril tahakkümü de içerir ondan büyüktür ilkseldir Hasebiyle dişil direnç eril tahakküm için tehlikelidir evet Bunun içten içe farkında olan eril tahakküm de ne yapsın korksun bir zahmet

‘FARKLI OLANIN DENETİMİ ZORDUR’

İkinci oyunda eşcinsel bir erkeğin yaşayamadığı hayatına ve bunun onda yarattığı buhranlara şahit oluyoruz Toplum farklı olandan neden korkar neden onu kendine benzetmeye çalışır

Can Utku Natürel ki çok geniş kapsamlı bir soru bu ve etraflıca yanıtlanabilmesi için derin bir toplumsal inceleme gerekiyor Fakat özetleyecek olursak farklı olanın denetimi zordur Bütünü oluşturan modüller birbirine ne kadar benzeri olursa onları muhakkak bir hizada tutmak can sıkıcı rahatsız edici şeyler yapmalarına mani olmak o kadar kolay olacaktır Bu nedenle de bütün toplumlar klâsik olarak tek tip bir doğru insan modeli belirlemişler ve bütün bireylerini o kalıba nazaran şekillendirmeyi istemişlerdir Bireyler açısından da yanında getirdiği bütün sorumluluklarıyla birlikte özgürlüğün yükünü yüklenmektense kendisine sunulan modele birebir ahenk sağlamaya çalışmak daha kolay olmuştur Günümüzde hâlâ bu geleneğin dışına çıkmayı başaramamış toplumlarda bu türlü bir uyumsuzluktan kaçınmayı başaramayan bireyleri bekleyen seyahat da bu açıdan güçlü olacaktır

Son oyundaysa çeşitli sebepler yüzünden yazdıkları değiştirilmesi istenen bir muharririn kendini var etme uğraşını görüyoruz Görünen o ki sansür yalnızca metinleri değil insanları da değiştiriyor

Alis Çalışkan Evet Ferda da oyun boyunca değişiyor Hırsını isteklerini ve en nihayetinde teslim oluşunu görüyoruz Tahminen de bu yüzden kurgunun gerçekliğini hayat gerçekliğine yeğliyor Lakin işler orada da yolunda gitmiyor ne yazık ki Sansür ve otosansür varlığımızla ilgili bir yere temas ediyor ve en kötüsü da bir kez başladığında birbirini besleyerek büyümeye dallanıp budaklanmaya devam ediyor oluşu Olağan ki bu yüzden yalnızca metinler değil onları yazanlar okuyanlar ve düşünenler de bu dizgenin bir kesimi Hasebiyle onlar da bu değişimden hisselerini alıyorlar

Hem bir oyuncu hem de bir direktör olarak sahneye çıkmak isteyen gençlere neler tavsiye edersiniz

İlyas Özçakır Çok lakin çok okumalarını tavsiye ederim Bilhassa kurmaca okumalarını Zira kurmaca okumanın imgelem ve empati yetisini direkt geliştirdiğini ve bu ikisinin karakter yaratma ve yorumlamada çok kıymetli etkenler olduğunu düşünüyorum Hayalleri ile hırslarını birbirine karıştırmasınlar isterim Emeli güzel oynamak olan yetenekli bir oyuncunun başarmama ihtimali yoktur çok çalışırsa Fakat bazen kendini gösterme isteği ünlü olma isteği üzere istekler rolü gerçek yorumlamaya mahzur teşkil edebiliyor Yapmaları gereken birinci şeyin rolün gereklerini yerine getirmek olduğunu unutmamalarını tavsiye ederim Bu muvaffakiyetle yerine getirilirse öbürleri zati sonuçtur olur ya da olmaz

Son vakitlerde neler yapıyorsunuz Masanızda bizim için neler var

İlyas Özçakır Üzerine konuştuğumuz Birileri projesi ve oyuncu olarak yer aldığım Koleksiyoncu oyunu dönem boyunca sergilenmeye devam edecek Bu dönem bunlar kâfi olur benim için Lakin tahminen bir atölye vermeye başlayabilirim şubat prestijiyle Sonra da Birileri projesinin yeni üçlemesine çalışmaya başlayacağım yeni dönemde sahnelemek üzere Yeni yıl prestijiyle bir de dizi projesinde çalışmaya başlayacağım oyuncu olarak Şimdi bilgi veremiyorum lakin dijital platform işi olacak