Becky Ferreira
Bir an durup Mars’ta kurulacak birinci beşerli üssü gözünüzde canlandırın. Tahminen gösterişsiz bir hayat alanı, bir irtibat çanağı ya da uzaktan fırlatma rampasında konuşlanmış bir gemi geliyor gözlerinizin önüne. Bununla birlikte, etrafınıza baktığınızda, Mars rüzgârlarıyla dönen ve yabancı bir gezegende yürüyen birinci astronotlara güç sağlayan bir küme rüzgar türbini gördüğünüz için şaşırmanız da olası.
19 Aralık Pazartesi günü Nature Astronomy mecmuasında yayınlanan yeni bir araştırmanın aktardığı kadarıyla, rüzgâr gücüyle işleyen bir Mars üssünü betimleyen bu tablo sadece mümkün değil, birebir vakitte Mars yüzeyinde yapılacak keşifler için yeni imkânlar da sağlayabilir. Araştırma, rüzgar türbinlerinin gelecekte gerçekleştirilecek Mars misyonları kelam konusu olduğunda bir güç kaynağı olarak uygulanabilirliğini değerlendirmeden geçirdi. Sonuçlar, insanların yakın vakitte oraya başarılı bir halde ulaşabileceklerini varsayarak, rüzgar gücünün Kızıl Gezegen’de güç üretiminin kıymetli bir kısmını oluşturabileceğini gösteriyor.
RÜZGAR ÜÇÜNCÜ BİR SEÇENEK SUNUYOR
Güneş gücü ve nükleer güce kıyasla Mars rüzgârları son derece zayıf olduğundan, bilim insanları, ekseriyetle rüzgâr gücünü Mars misyonları bağlamında ikincil değere sahip bir güç kaynağı olarak gördüler. Şimdiyse, NASA Ames Araştırma Merkezi’nde doktora sonrası araştırmacı olan Victoria Hartwick öncülüğünde çalışan bir araştırma grubu, geçmiş varsayımların aksine, Mars’a ilişkin global iklim modellerini ‘rüzgar gücünün Mars’ın büyük kısmında istikrarlı ve sürdürülebilir bir güç kaynağını temsil ettiğini göstermek amacıyla’ kullandı.
Hartwick ve meslektaşları yeni araştırma makalelerinde, “Son teknoloji eseri bir Mars global iklim modeli aracılığıyla Mars’ın gezegen çapındaki toplam rüzgar potansiyelini gözden geçiriyor ve bölgesel ve zamansal değişkenliğini hesaplıyoruz” diyorlar: “Önerilen kimi iniş alanlarındaki rüzgar suratlarının, güneş gücü ya da nükleer güce ek ya da bunlardan bağımsız bir güç kaynağı sağlamak bağlamında gereğince hızlı olduğunu görüyoruz.”
Ekip, “Rüzgar gücü, gelecekte Mars’ta gerçekleştirilecek beşerli vazifeler bağlamında güneş gücünü tamamlayan bir güç kaynağı olarak yararlı olacak, pahalı ancak daha evvel kabul görmemiş bir güç kaynağını temsil ediyor” diye ekliyor.
Mars’ta gerçekleştirilecek rastgele bir beşerli vazife, astronotlara ve operasyonlarına dayanak olacak birden fazla muteber güç kaynağını gerektirecek olsa da Dünya dışı güç üretimi için bir imkan sunan bütün seçeneklerin kimi artıları ve eksileri kelam konusu. Nükleer güç, mürettebatlı Mars vazifeleri açısından kilit ehemmiyete sahip bir imkan olarak kabul görür lakin nükleer araçları insan yerleşimlerinin yakınlarına konuşlandırmak birtakım güvenlik tehditlerine yol açabilir. Geçmişte kullanılan pek çok Mars araştırma aracında güneş gücü kullanılmıştı; ne var ki bu güç çeşidi de Mars gecelerinde ve Güneş’in ışığını engelleyen toz fırtınaları esnasında güç kaybeder.
Bunlara ek olarak, beşerler açısından Mars’ta var olan en umut verici iniş alanlarının büyük kısmı kutup bölgelerinin içinde ve etrafında, potansiyel olarak Dünya dışı buzdan sıvı su elde edilebilecek daha yüksek enlemlerde bulunuyor. Öte yandan, bu bölgeler birebir vakitte güneş gücü konusunda daha büyük değişimler gösterdiğinden, ek bir güç kaynağına muhtaçlık duyulmasına neden olur.
HEM YEDEK HEM ASLİ KAYNAK OLARAK VERİMLİ OLABİLİR
Hartwick ve meslektaşları, rüzgar gücünün bu gereksinimi karşılayıp karşılamayacağını ve gezegende esen rüzgarların suratını öğrenmek emeliyle NASA’nın ‘Ames Mars’ isimli global iklim modeline başvurdular.
Mars’taki atmosfer Dünya atmosferinin yoğunluğunun yalnızca yüzde birine sahip ve çok derecede ince olduğu için Mars rüzgarları gezegen genelinde bir epey zayıf eser. Mevcut durum bu türlü olsa da, araştırmacılar, teorik olarak birkaç dikkat cazip bölgede rüzgarın yegane güç kaynağı olarak kullanabileceğini, ayrıyeten kutuplardaki buzul bölgeler de dahil olmak üzere güneş ve rüzgar gücünün bir karışımının gezegenin büyük kısmındaki başka alanların kilidini açacağını keşfettiler.
Araştırmacılar, “Kuzey yarıkürede kış sürerken, rüzgarlar daha soğuk olan yüzey buz birikintilerinden daha ılık olan regolitlere* gerçek esiyor” diyor:
“Bir ‘deniz meltemini’ andıran bu tesir, bilhassa de mevsimsel buz birikintilerine bitişik haldeki yüksek enlem bölgelerinde ehemmiyet taşıyor olabilir. Farklı bölgelerde, yıllık ortalama rüzgar gücü, var olan güneş gücünün 3,4 katına kadar ulaşabilir. Bu enlemlerde bulunan pek çok alan, kutup geceleri boyunca güneş gücünün sonlu kalması sebebiyle kabul görmedi. Şayet suyun varlığı öbür gereksinimlerden daha büyük kıymet taşıyorsa, mevsimsel olarak güneş gücünün tükendiği vakitlerde rüzgar gücünün birincil güç kaynağı olarak kullanılabileceğini ve kutup bölgesinin büyük bir kısmının beşerli keşiflere açılabileceğini ortaya koyuyoruz. Emsal biçimde, rüzgar gücü kaynakları, güneş gücünün en düşük düzeyde olduğu gecelerde en üst düzeye ulaşır.”
GEZEGENİN GENELİNİ KEŞİFLERE AÇACAK BİR ANAHTAR
Araştırma grubu, bu noktaya kadar Deuteronilus Mensae ve ‘Protonilus Mensae alanlarının buzul kuzey bölgelerinde bulunan yerler de dahil olmak üzere, bilhassa rüzgar gücünün kullanılabileceği birkaç faklı yer tespit etti. Araştırmacılar, bu bölgelerde esen daha kuvvetli rüzgarları yakalamak maksadıyla 50 metre yüksekliğe sahip orta büyüklükte türbinler inşa etmeyi ve astronotların yabancı bir gezegenin alışılmadık buzul yerinde ömürlerini sürdürmelerini sağlamayı hedefliyorlar. Kurulacak türbinler, bu alanlarda oluşan rüzgar akımlarını yakalamaları için krater kenarları ya da eski volkanların yamaçları üzere yüzey eğimlerinin etrafına yerleştirdiğinde daha da tesirli çalışabilirler.
Hiç elbet, rüzgar gücünün, yollanması gereken büyük gövdeli türbinler de dahil olmak üzere, Mars’ta gerçekleştirilecek ekonomik misyonlar bağlamında birtakım dezavantajları kelam konusu. Yeniden de genel olarak yeni araştırmanın sunduğu sonuçlar, rüzgar gücünün Mars topraklarında gerçekleşecek keşif seçeneklerini çoğaltabileceğini ve insanlığın bu birinci gezegenler ortası macerasında birincil ya da yedek bir güç kaynağı olarak büyük bir rol üstlenebileceğini ortaya koyuyor.
Araştırma takımı, “Mars’ın barındırdığı şartlarda üretken biçimde çalışması ve Mars rüzgârlarından daha fazla güç elde etmesi doğrultusunda rüzgâr türbini teknolojisini ilerletmeyi hedefleyen daha fazla araştırmayı destekliyoruz” diyor.
*Regolit, kayaların üstünü kaplayan gevşek ve karışım halindeki husustur. İçerisinde toz, toprak, küçük taş kesimleri ve buna misal hususlar bulunur. Dünya, Ay, Mars ve birtakım asteroitlerde tespit edilmiştir.
Yazının yepyenisi Vice sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)