Jennifer Nalewicki
Uzun vakitten beridir, antik Mısırlıların mumyalama sürecini vefatın akabinde bir vücudu müdafaa prosedürü olarak kullandıklarına inanılmaktaydı. Öte yandan, yakında kapılarını açacak olan bir stant aslında gayenin asla bu olmadığını ve bundan çok, bu detaylı gömme tekniğinin, ölen insanları ‘ilahi hayata yönlendirmenin bir yolu’ olarak kullanıldığını gözler önüne seriyor.
İngiltere’de bulunan Manchester Üniversitesi’nin Manchester Müzesi’nde misyonlu araştırmacılar, gelecek yılın başlarında ziyarete açılacak “Mısır’ın Altın Mumyaları” isimli standın hazırlıklarının bir kesimi olarak, yaygın görülen bir yanılgıya dikkat çekiyorlar. Mumyalama sürecinin hedeflenen gayesine ait bu yeni görüş, mumyalar hakkında öğrencilere öğretilenlerin büyük kısmını tam manasıyla altüst ediyor.
‘BÜYÜK BİR U DÖNÜŞÜ’
Müzenin Mısır ve Sudan kısmının küratörü olan Campbell Price, Live Science’a verdiği demeçte “Bu büyük bir U dönüşü” diyor. O halde, bu yanlış anlayış bu kadar uzun müddet boyunca tam olarak nasıl gelişti? Price, Batı’nın önderliğinde gelişen görüşün, yanlış bir halde, antik Mısırlıların ölülerini balıkları saklar üzere koruduklarını zanneden Viktorya devri araştırmacılarıyla birlikte ortaya çıktığını söylüyor. Pekala, bunun sebebi neydi? Her iki süreç de tıpkı bileşeni içermekteydi: Tuz.
Price, “Burada yatan fikir, daha sonraki bir vakitte yemek üzere balıkları korumaktı” diyor: “Bu nedenle, insan bedenine yapılan sürecin balıklara yapılanla birebir olduğunu düşündüler.”
Bununla birlikte, antik Mısırlılarca kullanılan tuzlu husus, günlük avı korumak hedefiyle kullanılan tuzdan farklıydı. ‘Natron’ ismiyle bilinen ve doğal yollarla oluşan (sodyum karbonat, sodyum bikarbonat, sodyum klorür ve sodyum sülfat karışımı) bu mineral, Nil ırmağının yakınlarında bulunan göl yataklarının etrafında çokça bulunuyor ve mumyalama sürecinde hayati kıymete sahip bir bileşen olarak fonksiyon görüyordu.
Price, “Natron’un tapınak merasimlerinde kullanıldığını ve ilah heykellerinin üzerine sürüldüğünü de biliyoruz” diyor: “Temizlik yaparken kullanılıyordu.”
Price, birden fazla vakit mumyalarla ilişkilendirilen bir öteki materyalin ise ilahlara sunulan bir armağan misyonu gören tütsü olduğunu belirtiyor.
İŞLEM VÜCUDU İLAHİLEŞTİRMEYİ AMAÇLIYORDU
Price, “Buhur ve müre baktığınızda, bunlar İsa’nın Hıristiyanlık kıssasında de yer alan üç müneccimin [‘Üç Bilge Kral’* diye de anılır] sunduğu armağanlarıydı” diyor: “Antik Mısır tarihinde, bunların bir ilah için de uygun ikramlar olduğunu biliyoruz. Hatta antik Mısır’da tütsü sözü ‘senetjer’ idi ve sözün tam manasıyla ‘ilahi kılmak/kutsallaştırmak’ manasına gelmekteydi. Bir tapınakta tütsü yakmak uygun bir davranış, zira bu bir ilahın meskenidir ve tütsü yeri ilahi kılar. Bununla birlikte, bir vücutta tütsü reçineleri kullandığınızda, onu ilahi ve tanrısal bir varlık haline getirirsiniz. O vücudu müdafaanız gerekmez.”
Tıpkı Mısırlılar üzere, Viktorya Dönemi’nde yaşayan Mısırbilimciler de ölenlerin öbür dünyada vücutlarına gereksinim duyacaklarına inanıyorlardı ve bu durum, mumyalama sürecinin yanlış biçimde anlaşılması durumuna daha fazla dayanak sağlıyordu.
Price, “Öteki dünyada bedeninizin tam olması gerektiğine dair Viktorya devri görüşlerinden ortaya çıkan bir biyomedikal saplantının var olması, hiç de yardımcı olmadı” diyor: “Bu süreç, iç organların bedenden çıkarılmasını içeriyordu. Bunun gerçekte biraz daha derin bir mana taşıdığını düşünüyorum… Ve temelde, ölen insanın dönüştürülmesi nedeniyle, vücudu ilahi bir heykel haline getirmekle ilişkiliydi.”
MASKELER KUSURSUZLUĞUN ARACIYDI
Arkeologlar, birden fazla vakit ölen bireyle benzerlik gösteren bir lahit içine yerleştirilmiş mumyalar buluyorlar. Price, “İngilizcede ‘mask’ [tr. maske] sözü, sizin kimliğinizi gizleyen bir ögedir; bir tasvir, sizin kimliğinizi yansıtır” diyor: “Bu objeler, levhalar ve maskeler, ilahi biçime kusursuzlaştırılmış bir görünüm kazandırır.”
Müze, açılacak standın bir kesimi olarak antik Mısır mezarlarıyla ilişkili bir küme mezar maskesi, levhalara çizilmiş portre ve lahit sergileyecek ve mumyalama sürecinin gerçek gayesine ait daha fazla delil sunacak.
“Mısır’ın Altın Mumyaları” standı 18 Şubat 2023 tarihinden itibaren Manchester Müzesi’nde ziyarete açılacak. Bunun yanı sıra, müze, yaklaşan standa eşlik etmesi maksadıyla Price’ın kaleme aldığı ve tıpkı ismi taşıyan bir kitap yayınladı.
*İncil’de Üç Bilge Kral’ın isimleri Gaspar, Melkior ve Baltazar diye anılır.
Yazının özgünü Live Science sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)