Hazal Yalın
Haftanın seçkisi, Orta Doğu’da barut fıçısındaki kıvılcımın tartışması devam ederken öbür gelişmeleri gözden kaçırmamak emeliyle düzenlendi. EADaily’de Levitas iğneli lisanıyla kıymetli gördüğü gelişmeleri yorumluyor. Altay Devlet Üniversitesi’nde III’ncü düzenlenen Milletlerarası Slav ve Türki Halkların Tarihte ve Günümüzde Birliği Forumu, Rusya’nın bu alandaki kültürel faaliyetlerine bir örnek ve bu faaliyetlerin artmakta oluşu, herhalde, bu coğrafyaya yönelik Türkiye’den kaynaklanan Türkçü-turancı akımlarla bağlantılı. Nakanune, Çin’de yapılan 12 yıllık hububat muahedesini mevzu almış ve buna dair birbirine taban tabana zıt iki görüşü inceliyor. Tsargrad ise Kiev rejiminin hububat koridorunda yaşadığı açmazı kıymetlendirmiş.
‘Moldova lisanı Rusya’nın icadıysa…’
Biden’ın İsrail’e hareketinin arifesinde ABD’nin en itibarlı üniversitelerinden 178 bilim insanı ve hukukçu, Biden’a, Gazze şeridinin bombalanmasını ve ablukanın sıkılaştırılmasını kınayan bir mektup gönderdiler. … Mektubun müellifleri, Hamas’ın caniliklerini ve insan kaçırmalarını reddetmeden İsrail’in reaksiyonunu “kolektif cezalandırma” ve “ahlaki bir felaket” olarak andılar.
İşte bu değişik; Avrupa’da konserden otomobile kadar Rus olan her şeyin yasaklanması kolektif cezalandırma değil mi? Spor karşılaşmalarına yasaklar kolektif cezalandırma değil mi? Yoksa “o diğer bir şey” mi? …
Cumhuriyetçi senatör John Kennedy, Fox News yayınında Washington’un başarısız dış siyasetinin sonucu olarak ABD’nin düşmanlarının Amerikan liderinin ulusal güvenlik sıkıntılarında zayıf olduğu sonucuna vardıklarını söylemiş. Kennedy’ye nazaran Biden, ulusal güvenlik sıkıntılarında konuşmaktansa “Erkekler emzirebilir mi?” konusunda tartışmayı tercih ediyor.
Doğru! Ulusal savunma sıkıntılarında her şey çözülür fakat hem erkek olup hem emzirme konusu önemli bir sorun. …
Ukrayna, “Moldova dili” terimini kullanmayı reddediyor. … Bunun yerine “Romen dili” kavramı kullanılacak. Romanya Başbakanı Marcel Cholaku, bu karardan dolayı Ukrayna tarafına teşekkür etti ve Moldova lisanını “Rusya Federasyonu’nun bir icadı” diye andı.
Bu mantıktan yola çıkarsak Ukrayna lisanı de Rusya Federasyonu’nun bir icadı. Aslında Rusçanın güneybatı lehçesi. (İ. Levitas / EADaily, 20 Ekim)
‘Slav ve Türki halkların birliği forumu’
Altay Devlet Üniversitesi’nde III’ncü Milletlerarası Slav ve Türki Halkların Tarihte ve Günümüzde Birliği Forumu yapılıyor. Rusya, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Özbekistan, Macaristan ve Moğolistan’dan 40 üniversiteden 300 bilim insanı Türki uygarlığın tarihine dair çağdaş araştırmaları konuşuyorlar.
Forum’un bahisleri ortasında şunlar var:
– Slav ve Türki halkların Büyük Avrasya bölgesinde çağdaş entegrasyon süreçlerinin temeli olarak tarihi-kültürel birliği konsepti,
– Büyük Altay Slav-Türki topluluğunun evrimin süreçlerinin incelenmesinde arkeolojik araştırmaların rolü,
– Avrasya bölgesinde Slav ve Türki halklar: Tarih ve yenilik,
– Büyük Altay bölgesinde etno-kültürel ve etnografik süreçler: Tarih ve yenilik,
– Büyük Altay bölgesinde siyasi-hukuki süreçler: Tarihi retrospektif ve yenilik,
– Büyük Altay ve Orta Asya halklarının lisanları, etnosu, edebiyatı,
– Büyük Altay ve Orta Asya alanında Slav ve Türki halkların tarihi.
Foruma Rusya ve Kırgızistan devlet liderleri, Rusya dışişleri ve Rusya yüksek tahsil bakanlığı selamlarını gönderdiler. … (M. Sidevlnikova / Vestnik Kavkaza, 19 Ekim)
‘Rusya-Çin ortasında 12 yıllığına hububat muahedesi?’
Rusya ve Çin “karadan yeni hububat koridoru” kapsamında 12 yıllığına, 2,5 trilyon ruble fiyatında, 70 milyon ton hacminde hububat, bakliyat ve yağ alışverişi kontratı imzaladıklarını açıkladılar. Uzmanların açıklamasına nazaran bu belirli bir ölçüde zafer, çünkü Rusya’nın uzun yıllara dayanan bir sorunu çözmesine imkan verdi: Çin, Rusya’dan buğday almaktan ne vakit vazgeçecek (ister mazeret kabilinden sebeplerle olsun ister kaliteye dair gerçek bir kuşku sonucu)? Bu sorunun artık kıymeti yok. … Çin’e ihracat pek büyük değildi: yıllık 600 bin tondu, meğer Çin’in temel tarım eserleri alımının hacmi 160 milyon ton. Ancak artık, şayet 12 yıllığına 70 milyon ton ayrılıyorsa, bu da çok fazla değil: yıllık 6 milyon ton. Bazılarına nazaran bu tarihi bir kontrat, bazılarına nazaran de kontrat filan yok. …
Bağımsız uzman Aleksandr Korbut’a nazaran mukaveleyi imzalayanlar Rusya Federasyonu ve Çin Halk Cumhuriyeti değil, “Karadan yeni hububat koridoru” şirketiyle bir Çin şirketi:
“… Şayet bu devletlerarası bir mutabakat olsaydı iki tarafın devlet iktidar organlarının kararı olurdu; şu anda bu bir iş dünyası kararı. İktidar tarafından da parafe edilmiş olması çok mümkün, fakat bunu şimdi bilmiyoruz; kısa müddet evvel kasım-aralık aylarında bu hususta bir devletlerarası mutabakat da imzalanacağı haberleri sızdı, ancak şimdi o denli bir şey yok.” …
İktisatçı Nikita Kriçevskiy açıklıyor: Şayet Çin’le olan öykü ekonomiyse “Karadeniz inisiyatifi” kıssası büsbütün jeopolitiktir. …
Rusya klâsik olarak Avrupa’ya da öbür ülkelere de hububat ihraç ediyor ve karşılığında hazır mamul alıyor. Hububat çeşitlerimiz nitekim çok geniş, buğday, çavdar, baklagil, arpa; gerekenden çok fazlası. Ancak bunları hazır mamule çevirmeyi bilmiyoruz. Daha doğrusu biliyoruz da bunu geliştirmek istemiyoruz. Üretim, bütün iktisadın en sancılı konusu; zati bu yüzden hammadde iktisadı deniliyor. İtalya’ya hububat satıyor makarna alıyoruz, halbuki artı pahası kaybetmeden bunu kendimiz de yapabiliriz. Çin’le yapılan kontrat bütün şerhlere karşın doğruysa şayet elbette yeterli bir olay, lakin herhalde… Çin’den pek yakında mükemmel, kusursuz kalitede lapşa alır hale geleceğimizden herhalde kimsenin kuşkusu yoktur. (Y. Rıçkova / Nakanune, 20 Ekim)
‘Partizan hububat koridoru dedikleri…’
Ukrayna Devlet Lideri Zelenskiy bu ortalar dürüstlüğe karar vermiş. Dürüstlüğü de, bu çeşit siyasetçilerde çoklukla olduğu üzere, endişeyle bağlı. Çok anlaşılır bir dehşetle: batının finansmanını kaybetme korkusu. Söylemek gerek ki İsrail’de savaş başladıktan sonra, kimi kaynakların bilgilerine nazaran, Amerikan silahlarının Ukrayna’ya gönderilmesinde gecikmeler derhal yüzde 30’u buldu. Yakın vakitte yüzde 60’ı bulması da bekleniyor.
Para konusunda da işler daha uygun değil. İsrail 10 milyar dolar mali yardım istedi ve hiç kuşkusuz ABD bu yardımı verecek. Kimin hesabından kesecek?
Ukrayna’ya büyük ölçüde para ayrıldığı son kez 11 Ekim’de duyurulmuştu. Bu, Dünya Bankası programından ABD’nin 1,15 milyar dolarlık bir hibe haberiydi. Bu para “devlet idaresinde sürdürülebilirlik” içindi; yani askeri harcamalar için değildi.
Herhalde Zelenskiy sevinmiş olmalı. Lakin bu ölçünün ayrılmasının ABD Ulusal Güvenlik Kurulu temsilcisi John Kirby’nin açıklamasıyla üst üste gelmesi tatsızdı:
“Ukrayna’ya elimizden geldiğince yardıma devam edeceğiz, lakin bu sonsuz değildir.” Amerikalının kelamlarını “para bitiyor, yakında hiç ödeyemeyeceğiz”den diğer türlü anlamak güç.
Öbür taraftan Zelenskiy de diyor ki: “Amerika Ukrayna’ya daima ve kesintisiz, ülkemizin savunması için zorunlu takviyesi sunmaya devam edecek.”
Ama bunlar boş laflar. Aşikâr ki ıstırapla nereden para bulacağını düşünüyor.
Bu durumda öbür bir açıklaması özel dikkat çekiyor: 13 Ekim’de Zelenskiy, çokları için beklenmedik bir halde, ordunun finansmanı için Ukrayna’ya “hububat koridorunun” kural olduğunu söyledi. …
Dili bağlı lakin hiç değilse bu kere samimi: hububat ihracatından gelecek para silahlı kuvvetlerin ödemelerini yapmak için kaide. Zelenskiy bunu Odessa’da, Hollanda başbakanıyla görüşmesinden sonra söyledi. …
Bu “alternatif koridor” batı basınının da lisanına düşmüş görünüyor. …
ABD’nin Kiev Büyükelçisi Bridget Brink… geçen haftanın sonunda twitter yardımıyla “740 bin ton hububat ve öbür yükler yüklü 19 geminin dünya pazarına sunmak için Ukrayna’nın Karadeniz limanlarından ayrıldığını, diğer gemilerin de yüklenmeyi beklediklerini, Ukrayna’nın dünyaya hububat sunmaya devam ettiğini” yazdı.
Mesajın içeriği, Rusya’nın Ukrayna’dan hububat ihracına mahzur olacak gücü olmadığı biçimindeydi. Odessa oblastındaki liman altyapılarının vurulması da işe yaramamıştı. Rusya ile muahedeye çalışmaya gerek yoktu, her şey olağanüstüydü.
Aynı kanıyı Rusya’nın enformasyon ortamında da ileri sürmeye çalıştılar. Telegram kanallarında Roman Abramoviç’in lidere şahsen (!) “Ukrayna hububatının ihraç edileceğini” söylediği haberleri çıktı.
Oysa… bu gemileri Rusya esasen direkt engelleyemez; bunlar Ukrayna’nın karasularından milletlerarası sulara değil direkt Romanya ve Bulgaristan’ın karasularına yöneldiler. Bu, hububat ihracatını ziyadesiyle pahalılaştırıyor. … Lakin Ukrayna için daha berbatı, sektörel uzmanların belirttikleri üzere, “partizan hububat koridorunun” (bu kavramı Ukrayna Yüksek Rada eski parlamenteri Spiridon Milinkarov kullanmıştı) gerekli ölçüde ihracat yapamıyor. … (M. Andreyev / Tsargrad, 17 Ekim)
