Nur Kaplan
ANKARA – Bayana yönelik şiddet hayatın her alanında artarak devam ederken İstanbul Sözleşmesi’nden çıkılması şiddet sarmalını tırmandırdı. Kamusal alanda ve konutlarda maruz kaldıkları şiddete karşı en yakın karakola giden bayanlar, kimi vakit müracaatlarının sürece alınmadığını söz ediyor. Bayan Savunma Ağı’nın 23 kentte, 500 bayanla yaptığı araştırmaya nazaran bayanların yüzde 74’ü karakola gidince gerekli dayanağı alacağını düşünmüyor.
KADIN ÖRGÜTLERİNE MÜRACAAT ARTIYOR
Kadın Savunma Ağı’nın ‘Kadına Yönelik Şiddet Araştırma Anketi Raporu’na nazaran, bayanların yüzde 19’u kendilerini tehlikede hissettiğinde ya da şiddete maruz kaldığında karakolu arayacağını söylerken, yüzde 18’i bayan örgütlerini arayacağını belirtti. Anket çalışmasına katılan bayanların yüzde 88’i saat 21.00 ve 06.00 ortasında kendilerini dışarıda inançta hissetmediklerini söylerken, yüzde 90’ı şiddetin en çok aile içinden ve yakınları tarafından uygulandığını tabir etti.
Kadın Savunma Ağı’ndan Hayal Kurtuluş, Mor Çatı Bayan Sığınağı Vakfı Üyesi Açelya Uçan ve Psikolog Ebru Sorgun ile karakollara dair artan güvensizliğin sebeplerini, bayanların kendilerini tehlikede hissetmelerine neden olan saat ve yerlerdeki sorunları ve önleyici siyasetleri konuştuk.
‘KADINLAR, KONUTTA, SOKAKTA, KAMU BİNALARINDA GÜVENSİZ’
Kadınların kendilerini inançta hissetmedikleri yerler ortasında karakolların olmasının çarpıcı olduğunu söyleyen Hayal Kurtuluş, bilhassa İstanbul Sözleşmesi’nin feshedilmesinin akabinde karakola başvuran bayanların konutlarına geri gönderilme sıklığının arttığını söyledi. “Suçluyu yakalama ya da bayanlarla ilgilenme konusunda karakolların ilgisiz olduğunu bilenler, bayan örgütlerine başvuruyor” diyen Kurtuluş, şöyle devam etti:
“Kadınlar, meskende, sokakta, kamu binalarında inançsız. Devletin önlemediği, bayanları korumadığı erkek şiddeti her geçen gün artıyor. Konut neredeyse cinayet mahalli… Şiddete maruz kalan bayanlar bize başvurduklarında yanında olduğumuzu hissettiriyoruz. Gerekli düzenekleri açığa çıkarıyoruz. Mor Çatı Bayan Sığınağı Vakfı, baro üzere kurumlarla bağlantı kuruyoruz. Bayanlar, kimi vakit yalnızca başvuran olarak değil, çabanın bir modülü oluyor. Mağdurdan bayana yönelik şiddete karşı uğraş eden özneye dönüşüyor.”
‘KADIN BAKANLIĞI KURULMALI’
Kadın Savunma Ağı’nın anketinde yer alan “Ev dışındaki alanlarda kendinizi en çok hangi saat aralıklarında tehlikede hissediyorsunuz?” sorusuna bayanların yüzde 88’i saat 21.00 ve 06.00 ortasında kendilerini inançta hissetmediğini belirtti. “Kadınlar günün neredeyse 3’te 1’ini kullanıyor. İşe gidiş ve geliş dışında hayat yalnızca meskenden ibaret. Toplumsallaşma ortamları kullanılamıyor” diyen Kurtuluş, bayan örgütlerinin yıllardır önerdiği ‘Kadın Bakanlığı’ talebini yineledi. Kurtuluş, şunları kaydetti:
“Kadınları yalnızca ‘aile’ olarak tanımlamak ‘Aile ve Toplumsal Hizmetler’in içerisine sokmak imkânsız, kabullenemeyeceğimiz bir şey. Bu alanda özelleşmiş bir bakanlık kurulması bu bakanlığın bayan örgütleriyle bir arada çalışmalar yürütmesi gerekiyor. Eşitsizliğe karşı çaba edecek, toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlayacak, bayana yönelik şiddetin önüne geçebilecek bir kurum olmalı. Öncelikle önleyici akabinde hami siyasetler üretilmeli. Bayanların şiddete maruz kaldığında müracaat siyasetleri güçlendirici düzeneklerin yaratılması gerekiyor.”
KARAKOLA GİDEN BAYANLARIN DENEYİMLERİ
Mor Çatı Bayan Sığınağı Vakfı Üyesi Açelya Uçan ise bayanın şiddete maruz kaldığında süratli biçimde dayanak alması gerektiğini lakin Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı’na bağlı Şiddet Tedbire ve İzleme Merkezi (ŞÖNİM), Şiddetle Uğraş Sınırı ‘Alo 183’ ve Bayan Dayanak Uygulaması’nın (KADES), şiddet konusunda yetersiz kaldığını söyledi. “Bu ünitelerle irtibat kurduğunuzda karakola gitmeniz isteniyor. Karakola giden bayanların tecrübeleri çok kötü” diyerek bayanların karakol deneyimlerinden şöyle bahsetti:
“Kadınlar karakola gittiklerinde şikâyetleri bile alınmıyor. Yaşadıklarınız siz ve oradaki memur ortasında kalıyor. Şiddet uygulayanla uzlaştırıcı davranış sergilenirken, bayanın failin yanında tabir vermesi isteniyor. Babası şiddet uyguladığında karakola giden bir bayan ‘ben de ortada kızımı dövüyorum baban o sonuçta bu kadar abartmasan mı?’ cevabıyla karşılaşabiliyor. Bazen bayana ‘seni şuraya yönlendirebilirim ancak araç olmadığı için kendin gidebilirsin’ deniyor. Bayan gidemeyince çocuklarıyla saatlerce karakolda araç bekleyebiliyor. Bir bayan cinsel ataktan 2 gün sonra kolluğa müracaat yaptığında ‘bir şey kalmamıştır’ denilerek sıhhat muayenesine götürülmeyebiliyor.”
‘ŞİDDETTEN KAÇARKEN BAZEN KENDİMİZİ İNANÇSIZ SOKAKLARA ATIYORUZ’
Mor Çatı Bayan Sığınağı Vakfı’nın kimi vakit bir karakol tarafından aranarak ne yapılacağı konusunda danışıldığını söyleyen Uçan, “Bu durum da bayana yönelik şiddetin ‘ciddiyeti’ni gösteriyor” dedi. Mahallelerde şiddete uğrayan bayanın süratle erişebileceği dayanak ünitelerinin olması gerektiğini söyleyen Uçan, bayan örgütlerinin kolluk kuvvetinin fonksiyonu kadar hizmet veremeyeceğini söz etti. Uçan, şöyle devam etti:
“Mor Çatı’ya başvuran bayanların birçoğu aslında ‘güvenli’ denilen ancak inançlı olmayan meskenlerin içinde şiddete maruz kaldığını söylüyor. Şiddetten kaçarken bazen kendimizi inançsız sokaklara atıyoruz. Sokaklarda, meskenlerde, iş yerlerinde tedirginiz. Meskenin içinin de, kamusal alanların da inançlı olmasını, bizi ‘koruyan’ ünitelerin eşitsizliği tekrardan üretmemesini talep ediyoruz. Ömrün her alanında eşitlik istiyoruz.”
‘KADINLAR TEMEL KONUTTA DAHA ÇOK TEHLİKEDE HİSSEDİYOR’
Psikolog Ebru Sorgun ise şiddete maruz kalan bayanların çoğunlukla meskendeki erkeklerden kelam ettiklerini, bayanların yaslanabileceği inançlı alanların gitgide daraldığını tabir etti. Anket çalışmasında ‘yardım ve destek’ oranlarının da düşük olduğuna dikkat çeken Sorgun, şunları kaydetti:
“Kadınların kamusal alandaki varlıkları ve orayı kullanmakla ilgili temel hak ve hürriyetleri gitgide azaldı. Bayanları dört duvar içinde tutmak için sistematik bir uğraş var. Bayanların devamlı meskende izole biçimde olması, konut ve bakım işleriyle uğraşmaları hayata yabancılaşmalarına neden oluyor. Rapordaki öbür kıymetli konu bayanların meskende dahi ‘güvendeyim’ diyememesi. Dışarda da, meskende de tehdit altında yaşıyorlar. Bu durum bayanların baskı nedeniyle sonlarını keşfedememesine, kendilerini savunma konusunda yetersiz kalmasına sebep oluyor.”
‘ŞİDDET GÖSTEREN ERKEKLE BAYANIN ORTASINA YASA GİRMEK ZORUNDA’
Kadınların şiddetten kurtulabilmek ismine ‘Kadın Dayanışma Merkezleri’nden yardım alabileceklerini söyleyen Sorgun, şiddet ve dayatmalar karşısında çaresizlik hissine kapılan bayanların en temel adımının ‘direnmek’ olduğunu tabir etti. Sorgun, “Şiddet ve yıkıcılık, şiddet gösteren fail için bir sorun çözme biçimine dönüştü. Şu anda bir ömür biçimi olarak dayatılıyor. Bayanların korunması ve faillerin gerekli caydırıcılıkla müsabakası kural. Şiddet gösteren erkekle bayanın ortasına yasa girmek zorunda. Bayanların inançlı, hami, onaran ve kapsayan bir sisteme gereksinimleri var” dedi.